- dumping in zee:
- (discussie over) het dumpen in zee van radioactief afval. Ook (onderzoek naar) diepzeeberging
- Acties:
- activiteiten tegen kernenergie (-objecten). In geen geval volledig. Zie voor een veel uitgebreider overzicht de site van Laka.
Eerste actie tegen dumpingen in zee
Voor het eerst is er een demonstratie in IJmuiden tegen de dumpingen van Nederlands en Zwitsers radioactieve afval (dat per trein arriveert) dat enkele dagen later moet gaan worden. Een tiental leden van de Stroomgroep Stop kernenergie Haarlem zijn bij het overladen van het afval in het dumpschip ‘Topaz’ aanwezig en de actie haalt het tv-journaal die avond. In de week erna vraagt VMD een verbod op dumpingen en medewerking aan dumping van buitenlands afval.
Vaten voor dumping in zee besmet
Bij een routinemeting blijkt er op negen plekken radioactieve besmettingen te zijn in de trein waarmee afval uit Zwitserland vervoerd wordt dat via IJmuiden in zee gedumpt moet gaan worden. Er is blijkbaar “radioactieve vloeistof uit enige vaten gelekt en in de houten vloerbodem van de spoorwegwagons was geabsorbeerd.“ zegt de minister meer dan een jaar later in antwoorden op Kamervragen. 207 van de 1008 vaten mogen niet het schip op voor de “stortingsoperatie“ en worden naar het ECN in Petten vervoert waar ze opgeslagen worden tot de volgende dumping. Twee dagen eerder deden aan een in allerijl georganiseerde demonstratie in Velsen ruim 300 mensen mee. Het is de eerste keer dat er op grotere schaal tegen de dumpingen geprotesteerd wordt. Het afval, afkomstig is uit ziekenhuizen, laboratoria en vooral kerncentrales, wordt verzameld bij het Energie Centrum Nederland in Petten en wordt, samen met het kernafval uit België en Zwitserland, eens per jaar in zee gedumpt. Als op 7 juni het dumpschip de ‘Makiri Smits’ (voorgaande jaren ging het met het schip ‘Topaz’) de haven van IJmuiden wil verlaten zijn er binnen het uur 50 demonstranten verzameld die de Middensluis in Velsen bezetten. De politie dreigt met hard optreden, slepen twee mensen weg en stoppen er vervolgens mee. De sluiswachter draait resoluut de sluisdeuren open en het schip kan vertrekken naar België, waar ook weer kernafval zal worden ingeladen. Op zee probeert de net opgerichte Nederlandse afdeling van Greenpeace het het dumpingschip lastig te maken. De acties tegen de dumpingen zullen nu een jaarlijks terugkerend ritueel gaan worden.
Dumpingsoperatie flink gehinderd
Aan een demonstratie tegen het dumpen van radioactief afval in zee nemen ongeveer 1500 mensen deel. Meteen op de avond van de demonstratie ketenen zich mensen van BAN en de stroomgroep Haarlem/IJmond vast aan de poorten van de ECN in Petten, waar vanuit het (Nederlandse) radioactief afval vervoerd moet naar IJmuiden worden voor de dumping. De kettingen worden echter snel door de politie doorgeknipt
De volgende morgen om 4 uur worden opnieuw, nu door 80 mensen, de poorten van de ECN geblokkeerd. Om 10 uur wordt er door de ruimschoots aanwezige politie hard ontruimd: mensen worden aan hun haren weggesleept. Het transport loopt zo'n zes uur vertraging op. Het dumpschip, de 'Marijke Smits', kan vertrekken, al wordt het wat gehinderd door een aantal rubberbootjes van Greenpeace. Veertig werknemers van de Hoogovens hadden eind mei al laten weten dat ze niet betrokken willen worden bij het lossen en overslag van de trein met Zwitsers kernafval bestemd voor de dumpingsoperatie. De vakbonden nemen deze eis over en de 40 worden inderdaad niet ingezet.
Dumpingen Nederlands afval te ver weg om te klagen
De minister van V&M Ginjaar geeft een vergunning voor het dumpen van laag- en middelactief afval in zee. Natuur en Milieu gaat (samen met anderen) in beroep en op 10 juni (als het schip geladen wordt) is de uitspraak: omdat de dumpingen op 1800 km van Nederland plaats vinden, ziet de Raad van State niet in hoe de belangen van ‘de klager’ worden geschaad, en dus wordt het beroep afgewezen. De ‘klager’, stichting Natuur en Milieu, reageert verbaast: haar doelstellingen zijn immers niet beperkt tot Nederland of het vasteland.
Blokkades bij dumpingen
Maar liefst 5000 mensen nemen deel aan de jaarlijkse demonstratie tegen het dumpen van radioactief afval in zee, deze keer op 24 mei genouden in IJmuiden. Er worden acties aangekondigd tegen de komende transporten van het afval van Petten naar de haven van IJmuiden, vanwaar het schip (deze keer de ‘Andrea Smits’) zal vertrekken.
Op de morgen van 9 juni ketenen zich ongeveer 100 mensen van BAN vast aan de hekken van de ECN in Petten om het transport naar IJmuiden te voorkomen. De blokkade wordt snel ontruimd. Enkele honderden mensen zijn die maandag en dinsdag tussen Petten en IJmuiden bezig om de transporten te hinderen. Meerdere malen zijn er blokkades die snel weer ontruimd worden. Een vrouw raakt gewond, als ze door een uitstekend voorwerp van één van de vrachtwagens geraakt wordt. Greenpeace en een aantal binnenschippers blokkeren de Andrea Smits, maar na onderhandelingen met en toezeggingen van Ginjaar (zo denkt men) en onder dreiging van een kort geding heffen ze de blokkade uiteindelijk op 11 juni op en kan het schip onder begeleiding van de marine vertrekken.
Op 18 juni zegt de Burgemeester van IJmuiden, Molendijk, de gemeenteraad toe bij minister Ginjaar (V&M) aan te gaan dringen om in het vervolg zijn gemeente te mijden bij de dumpingen in zee. Tot nu toe is het schip altijd vanuit de haven van IJmuiden vertrokken naar de dumpplek in de Atlantische Oceaan. Maar er zal geen gehoor aan worden gegeven.
Toch dumpingen en veel acties
Het ziet er lang naar uit dat de jaarlijkse dumping van radioactief afval niet zal plaatsvinden: ze lijkt zoveel vertraging op te lopen dat het niet meer mogelijk is omdat de weersomstandigheden na september geen dumpingen meer toelaten. Op 6 april wordt aan het ECN de vergunning verleent “om zich, door middel van storting in de Atlantische Oceaan, te ontdoen“ van laag- en middenactief afval. Drie milieuorganisaties en 21 individuen tekenen beroep aan en vragen om opschorting van de vergunning. Op 20 mei beslist de afdeling geschillen van bestuur van de Raad van State dat de vergunning is geschorst, op 29 juli is de behandeling en al op 7 augustus beslist de Kroon dat alle bezwaren zijn verworpen. Er kan dus toch gedumpt worden.
De nadruk komt bij de voorbereiding van de acties veel meer op blokkades te liggen. Op de demonstratie, deze keer niet in IJmuiden maar in Beverwijk en georganiseerd door de kleine linkse politieke partijen komen dan ook veel minder mensen: ruim 500 mensen komen er aan de vooravond van de transporten (27 augustus) op af.
De transporten van Petten naar IJmuiden (Velsen) zijn op 1 september, 12 keer 6 vrachtwagens, en worden begeleid door in totaal 1400 (!) ME-ers. Enkele honderden mensen blokkeren de auto's vlak buiten het terrein van het ECN en in de buurt van Alkmaar keer op keer. De ME treedt hardhandig op; er is een zichtbare verharding van politieoptreden in vergelijking tot de voorgaande jaren. In Velsen-Noord komt het tot felle schermutselingen: na een zeer gewelddadige ontruiming van een geweldloze zitblokkade, antwoorden de demonstranten met stenen en een molotovcocktail veroorzaakt brand aan een ME-bus. Hierna wordt de toegangsweg naar de haven opgebroken en een barricade opgeworpen. Bij een aantal vrachtwagens wordt suiker in de tank gedaan, dit leidt ook weer tot vertraging, omdat alle benzinedoppen met staaldraad moeten worden vastgezet. Spaanse vissersboten nemen de plaats in de van de met motorpech kampende Greenpeace boot ‘Sirius’ en voeren actie stegen het dumpschip ‘Louise Smits’ op en nabij de dumpplek.(700km noord-west van Spanje).
Heimelijk vervroegde dumpingoperatie
De acties tegen de dumpingen zijn door de antikernenergie beweging uitgeroepen tot speerpunt van hun activiteiten. Er zijn al twee demonstraties geweest in Petten en marinehaven Den Helder (omdat van daar het schip zal vertrekken) en al maanden bereiden groepen zich voor op de transporten die voor 1 september aangekondigd worden. Maar, om de “geweldsspiraal te doorbreken", besluit de Commissaris van de Koningin in Noord-Holland, Roel de Wit, de transporten van Petten naar Den Helder in ’t geheim te vervroegen. Op donderdagavond (19 augustus), krijgen zelfs de ME'ers die de transporten moeten begeleiden, te horen dat het om een oefening gaat. Toch zijn er in Den Helder al snel demonstranten aanwezig, blokkades worden gevormd die gewelddadig door de marechaussee worden ontruimd. Hierbij valt een vrouw van een zes meter hoog talud en raakt ernstig gewond, maar in het ziekenhuis is door de geheimhouding niet eens een arts aanwezig. Ook de plaatselijke overheden zijn totaal verrast. Het grootste gedeelte van het afval wordt vrijwel ongestoord vervoerd, maar ’s middags zijn er toch al zo'n 600 mensen actief die blokkades vormen
Een confrontatie is voor een belangrijk deel uit de weg gegaan, maar in de dagen daarna zijn er tientallen kleinere, vaak militante, acties; zo worden vrachtwagens in brand gestoken, wordt het kantoor van de rederij Wagenborg vernielt, is er een demonstratie van 1000 mensen in Amsterdam, zijn er bezettings- en vernielingsacties bij overheidsgebouwen, de ECN, de woning van de staatssecretaris, de Rijksgeologische Dienst èn, op 3 september, van het kantoor van de commissaris van de Koningin, waarbij geheime documenten worden buitgemaakt. Het meest schokkend is de discussie tijdens het opstellen van het draaiboek, over de bevoegdheid van de politie om in gevaarlijke situaties te schieten. De politie is niet gelukkig met de beperkte mogelijkheden die zij heeft om het vuur op een menigte te openen. Zij wil meer bevoegdheden hebben, minder remmen die het vuurwapengebruik tegen moeten gaan. Bijna de gehele vergadering is het met ze eens! Alleen de ambtenaar van Binnenlandse Zaken blijft op de lijn van het Ministerie. De vergadering wordt dan ook door de minister stevig op de vingers getikt: de politie mag pas schieten als “er een levensbedreigende situatie is én als de dader te individualiseren is.“
Op 23 augustus verlaat het schip ‘De Scheldeborg’ de haven en wordt onderweg opgewacht door de ‘Sirius’ van Greenpeace en door Spaanse schepen. Bij het overboord gooien van de vaten wordt een rubberboot van Greenpeace geraakt en slaat om. In een kort geding aangespannen door de ECN wordt het Greenpeace verder verboden actie te voeren tegen de dumpingen.
Ook al zijn veel mensen bang dat er toch weer gedumpt zal gaan worden volgend jaar, blijkt dit de laatste keer te zijn geweest. In augustus 1984 maakt Greenpeace bekend dat een Duits schip die zomer enkele vaten met radioactief afval in hun netten hebben gekregen. Het zou gaan om door Nederland en België gedumpt afval. De vaten waren beschadigd en gaven radioactieve straling af. Ze zijn na onderzoek weer in zee gegooid.
Lambers-Hacquebard laat op 1 september weten dat deze dumping echt de laatste keer was. Desnoods zal ze gebruik maken van de mogelijkheid om via de wet op de ruimtelijke ordening een gemeente te dwingen een locatie in te richten voor de opslag van laag- en middenactief afval.