- Buitenlands beleid:
- regeringspolitiek ten opzichte van kernenergie(-beleid, -objecten) buiten Nederland; ook beleid in internationale gremia en verdragen
VN Hearing over Urenco en uranium uit Namibië
In het VN-hoofdkantoor in New York vindt een hearing plaats over Namibisch uranium en het feit dat Urenco (in Almelo) dat verrijkt. Dat is in strijd met Decreet nr.1 van de VN Raad van Namibië. Hoewel dat decreet niet bindend is, heeft Nederland het (in tegenstelling tot veel andere landen), vrijwillig aanvaard. Maar zoals vaker is er op geen enkele manier actie ondernomen om die principiële stellingname ook praktische inhoud te geven; niet via vervoersbeperkingen, niet via Urenco, niet via Euratom (die ook het recht heeft te bepalen welke ‘geografische oorsprong’ de te leveren goederen hebben). Nederland heeft nu ook officieel laten weten het niet haar taak te vinden het decreet “te effectueren“ en zegt daarmee feitelijk: de VN zoekt het maar uit! Urenco (en de regering) verdedigd zich met de verklaring dat ze niet kan weten waar het uranium vandaan komt; het wordt geleverd door hun klanten; ze zijn op geen enkel moment eigenaar en verrijken het alleen maar. “Heling“ noemt de VN het en kondigt een proces tegen Urenco en de Nederlandse staat aan, dat echter pas jaren later, als het vrijwel geen zin meer heeft, plaats zal vinden.
Nederlandse hulp bij bombardement Osirak
Informatie die de Nederlandse MARID (Marine Inlichtingendienst) en IDB (Inlichtingen Dienst Buitenland) levert is van vitaal belang voor Israël bij de beslissing om de Iraakse Osirak reactor te bombarderen. De IDB luistert in Amsterdam de satelliet-verbindingen van Irak langdurig af en geeft wat de beslissende informatie blijkt te zijn, door aan de Israëlische geheime dienst Mossad.
Drinkwater in gevaar door bouw meer kerncentrales
Verschillende waterleidingsbedrijven in Nederland en België zijn verontrust over een dreigend gebrek aan voorzorgen bij de bouw van kerncentrales aan de Maas en schrijven de regeringen van Frankrijk, België en Nederland daarover. Het kan de drinkwatervoorziening van 5 miljoen mensen in gevaar brengen, schrijven ze.
Mogelijke samenwerking Urenco met Australië
De ministers Terlouw (EZ) en Van Agt (BuZa) delen de Kamer officieel mee dat Australië heeft besloten, dat, als ze een eigen verrijkingsindustrie gaan opzetten, ze kiezen voor de Urenco-technologie. “Bij die keuze hebben economische, technische en commerciële factoren de doorslag gegeven.“ Australië wil haar enorme uraniumvoorraden zelf verrijken en op de wereldmarkt aanbieden. De mogelijke samenwerking met Australië wordt algemeen gezien als de redding voor Urenco. In het overdrachtsdossier aan z’n opvolger, zegt de minister van BuZa, dat een keus van Australië voor een van Urenco’s concurrenten, ‘dodelijk’ zou zijn geweest voor het consortium. Hoewel de woordkeus later een ‘misverstand;’ wordt genoemd, maakt het de wankele positie wel duidelijk: de fabriek in Almelo lijdt nog steeds verlies, wordt wel uitgebreid terwijl de verrijkingsmarkt instort. Anderen zien juist gevaren in de verspreiding van de verrijkingstechnologie. In november 1983 beslist de nieuwe Australische regering dat het onderzoek naar een eigen verrijkingsindustrie definitief stopgezet wordt.
In 2007, als er opnieuw een haalbaarheidsstudie naar een eigen verrijkingsindustrie wordt aangekondigd, blijkt dat dat echter niet is gebeurd; wetenschappers in het nucleaire onderzoekscentrum Lucas Heights hebben besloten “in het lands belang“ door te gaan met onderzoek.
In 1983 wordt wel bekend dat Urenco haar positie op de verrijkingsmarkt heeft vergroot; de omzet in 1982 is ruim verdubbelt en er wordt verwacht dat het bedrijf in de komende jaren uit de rode jaarcijfers komt.
VN-resolutie eist stoppen met verrijken Namibisch uranium
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties neemt in de week voor Kerst een motie aan waarin Nederland, West-Duitsland en Engeland gevraagd worden het Urenco-verdrag zo te veranderen dat geen uit het door Zuid-Afrika bezette Namibië afkomstig uranium meer wordt verwerkt. De resolutie wordt aangenomen met nul tegenstemmen en 23 onthoudingen, waaronder de drie Urenco-landen. Nederland zegt steeds dat ze tegen gebruik van het Namibisch uranium is, maar geen mogelijkheden ziet dat te voorkomen: het uranium dat in Almelo verrijkt wordt is eigendom van de klanten en oorsprong is niet te achterhalen. ‘Heling’ wordt het door onder andere de VN Raad voor Namibië genoemd: natuurlijk is het mogelijk eisen te stellen aan klanten over herkomst van uranium. Een resolutie van gelijke strekking een jaar later wordt opnieuw genegeerd door de regering en dat wordt in maart 1984 gesteund door een meerderheid (CDA/VVD) in de Kamer. Het zal nog lang blijven spelen.
Grensoverschrijdende inspraak
Er is, eindelijk, een (zij het slechte) regeling met Duitsland getroffen met betrekking tot grensoverschrijdende inspraak bij kernenergie-installaties. Minister Winsemius (VROM) deelt mee aan de Kamer dat het mogelijk is voor “lagere overheden, particulieren en organisaties bezwaren (in de Duitse taal) in te dienen bij de vergunningverlenende instanties en deze in principe te kunnen toelichten tijdens een openbare zitting.” Het Comité ‘Burgerinspraak over de grens’ vindt de afspraken “beschamend”: Nederlandse bezwaarschriften moeten de zelfde juridische status krijgen als Duitse. Dat is hiermee (nog steeds) niet het geval. Al sinds eind jaren ’70 wordt vooral door inwoners van Oost-Nederland geijverd voor inspraak over de grens. In 1980 suggereerde minister Ginjaar al dat ze gewoon hun bezwaren kunnen indienen bij de (Duitse) overheid. Dat was echter niet het geval, Nederlanders werden formeel niet toegelaten tot hoorzittingen.
Khan wegens vormfout vrijgesproken van atoomspionage
Nadat Khan in eerste instantie op 14 november 1983 bij verstek tot 4 jaar cel wordt veroordeeld wegens de poging geheime gegevens over centrifugetechnologie te bemachtigen, wordt hij nu in hoger beroep wegens een vormfout vrijgesproken: het is onduidelijk of hij de dagvaarding heeft ontvangen. Het OM beslist in juni 1986, dat hij niet opnieuw vervolgd gaat worden; de feiten zijn te lang geleden en daarom verliest een nieuwe strafvervolging “opportuniteit.“ Hij wordt wel tot persona non grata veroordeeld, maar blijft ook daarna Nederland clandestien bezoeken en krijgt ook minstens 3 keer officieel ‘op humanitaire gronden’ toestemming om Nederland te bezoeken. Zo wordt hij in december 1988 aangehouden en het land uitgezet.
Ondertussen zijn Van Doorne’s Transmissie en FDO in respectievelijk september en november 1984 vrijgesproken. In september 1987 komt FDO opnieuw onder vuur als bekend wordt dat 2 Tsjechische stagiaires vanaf 1968 ook toegang gehad kunnen hebben tot al het geheime ultracentrifuge onderzoek. Op 2 juli 1985 wordt Khan’s Nederlandse zakenpartner en vriend Slebos tot 12 maanden cel veroordeelt wegens illegale uitvoer en hulp aan het Pakistaanse atoomprogramma.
Namibisch uranium: proces tegen Nederlandse Staat
Het uitvoerend comité van De Raad voor Namibië van de Verenigde Naties besluit voor een Nederlands Hof een rechtszaak te beginnen tegen de Nederlandse Staat. Nederland wordt er van verdacht Artikel 1 van het Namibië-decreet te overtreden door uranium uit Namibië te betrekken. Maar er zijn nogal wat bureaucratische en politieke besluiten noodzakelijk voordat het ook daadwerkelijk tot een proces zal komen, maar in september wordt gemeld dat nog “voor het eind van het jaar“ een dergelijk proces wordt begonnen. “We hopen dat het proces tegen Urenco andere landen zal weerhouden van het importeren en verwerken van grondstoffen uit Namibië”, aldus de VN-commissaris voor Namibië. De affaire loopt nu al vanaf eind 1977.
Nederland niet in Europees kweekreactorontwikkeling
Toetreding van Nederland tot het Europese kweekreactor samenwerkingsverband EFR is “thans niet opportuun“ schrijft minister De Korte (EZ). De industrie zit er niet op te wachten en de energievoorziening heeft het niet nodig. Het is een volgende nagel in de doodskist van het EFR-project dat in 1993 een stille dood zal sterven. Nederland maakte tot nu toe slechts deel uit van het consortium door de deelname van de SEP in Kalkar en daardoor in het Franse kweekreactorprogramma.
Afspraken over veiligheid met buurlanden
Minister Nijpels tekent verdragen met de buurlanden België en West-Duitsland om de veiligheid van kernreactoren te versterken. Met België gaat het voornamelijk om uitwisseling van informatie (die er tot nu toe niet was). Met West-Duitsland was er al een dergelijk verdrag voor installaties in de grensstreken, nu geldt dat voor installaties in heel het land.