- ITAL Wageningen:
- Instituut voor Toepassing van Atoomenergie in de Landbouw in Wageningen, met de BARN reactor
Oprichting ITAL en besluit tot reactor
In Den Haag wordt de Stichting Instituut voor de Toepassing van Atoomenergie in de Landbouw opgericht met als doel “de bevordering van de landbouw door middel van stimuleren, het adviseren en het verrichten van onderzoek betreffende toepassing van ioniserende stralen en het gebruik van isotopen en gemerkte verbindingen“. Als locatie voor het ITAL wordt Wageningen gekozen omdat daar de Landbouwhogeschool (de latere Landbouw Universiteit) gevestigd is. In december ‘56 was daar al een internationale conferentie gehouden, waarin de minister van Landbouw Mansholt, zei dat het gebruik van “radioactieve stralen en isotopen (…) nooit voorziene mogelijkheden [biedt] (…) op het terrein van de bemestingsleer, plantenveredeling, veevoeding, bestrijding van onkruiden en insecten en het conserveren van voedsel“.
Eind december (’57) wordt door de Ministerraad besloten tot de bouw van een reactor op het terrein in Wageningen. Bij drie bedrijven worden offertes gevraagd en in 1958 wordt het RCN belast met het ontwikkelen en bouwen van de reactor.
ITAL Europees onderzoeksinstituut
Door het ITAL in Wageningen wordt een samenwerkingscontract met Euratom getekend voor de duur van 20 jaar. ITAL wordt een Europees onderzoeksinstituut en 2/3 van de kosten (oa. van de BARN-reactor) worden door Euratom gedragen.
ITAL-reactor ook in bedrijf
In Wageningen wordt de BARN (Biologisch Agrarische Reactor Nederland) voor het eerst kritisch. De 100kW reactor (op het ITAL) is helemaal in Nederland ontworpen en gebouwd (behalve de splijtstofelementen die uit de VS komen). Het is een van de weinig reactoren ter wereld die uitsluitend bestemd is voor het bestralen van biologisch materiaal. De splijtstof is 90% verrijkt uranium en de reactorwarmte wordt via de lucht afgevoerd waardoor er geen secundair koelwater nodig is, “zodat besmetting van uitwendig koelwater niet kan plaatsvinden“.
ITAL officieel geopend
Het Instituut voor Toepassing voor Atoomenergie in de Landbouw (ITAL) in Wageningen wordt officieel geopend. De totale kosten (incl. reactor) zijn f 13 miljoen. De kosten van de reactor werden in 1957 geschat op 1,5 miljoen gulden, in 1959 waren die schattingen al opgelopen tot 3-3,5 miljoen.
Wageningen: reactor stilgelegd
In Wageningen promoveert ir. L. Dellaert op onderzoek naar de effecten van straling op erfelijk materiaal van de zandraket (een der kruisbloemigen). Uit het onderzoek blijkt dat door röntgenstraling dezelfde genetische effecten worden veroorzaakt als met neutronen uit de ITAL-reactor. Het bestuur van het ITAL heeft eind 1979 vooral naar aanleiding van het onderzoek, al besloten om de, al langer ter discussie staande, BARN stil te leggen. Dat is in januari dan ook gebeurt.
Brandstof uit BARN vervoert
De brandstof uit de begin 1980 stilgelegde BARN-proefreactor op het terrein van het ITAL in Wageningen wordt afgevoerd. De 3940,52 gram hoogverrijkt uranium (89,5% U-235) wordt vervoerd naar de opwerkingsfabriek in Savannah River in de Verenigde Staten. Tegen dit transport is veel verzet, omdat Savannah River Plant een belangrijke schakel is voor de Amerikaanse kernwapenproductie.
Omdat het precieze moment van het transport niet wordt bekend gemaakt, is er vanaf 20 februari een picketline voor het bedrijf en wordt er 's nachts gepost. Op 3 maart komt de vrachtwagen uit West-Duitsland die de splijtstof zal vervoeren, aan. Er wordt snel alarm doorgebeld en 65 mensen komen daar op af. Er volgt een blokkade voor de poort die door de plaatselijke politie vrij hardhandig wordt ontruimd.
Nu de splijtstof is verwijderd zal er door NUCON een ontmantelingsplan voor de reactor worden gemaakt.
Ontmanteling reactorgebouw BARN afgerond
De ontmanteling van de BARN-reactor in Wageningen wordt in de zomer van 1999 met de sloop van de laatste delen van het reactorgebouw afgerond. Nadat de reactor in 1980 was stilgelegd en de buitenbedrijfstelling in 1984 was afgerond werd in 1996 met de feitelijke sloop begonnen, nadat men in eerste instantie een wachttijd van 40 jaar had voorzien. Maar oa. omdat het hele ITAL-terrein per 20 juli 1992 overgedaan is aan Staatsbosbeheer, begint in juni 1996 de ontmanteling. Het terrein behoord schoon overgedragen te zijn aan Staatsbosbeheer, maar als in augustus 2001 krakers op het terrein gaan wonen, wordt Laka ingeschakeld om metingen te verrichten. Men constateert besmettingen in sommige gebouwen en zelfs een ‘vergeten’ radioactieve bron, die er volgens een ambtenaar van het ministerie “door de krakers zelf wel kan zijn neergelegd.“ In januari 2002 verlaten de laatste krakers het terrein na een rechterlijke uitspraak en worden de laatste gebouwen gesloopt. Het terrein wordt onderdeel van een natuurgebied.