- Acties:
- activiteiten tegen kernenergie (-objecten). In geen geval volledig. Zie voor een veel uitgebreider overzicht de site van Laka.
Oprichting Werkgroep Atoom, begin georganiseerd protest
Tot begin jaren zeventig kan men weliswaar af en toe kritiek op kernenergie horen, maar is er van georganiseerde oppositie geen sprake.
Dat verandert snel in de zomer van 1971 als de Amsterdamse lerares Jannie Möller op bezoek in Zwitserland brochures over kernenergie leest. Terug in Amsterdam verspreidt ze een aantal exemplaren van de brochure en komt in contact met andere verontrusten. De Werkgroep Atoom ziet het licht, eerst als Amsterdamse groep, maar al snel met ook mensen van buiten de stad. De Werkgroep wordt algemeen gezien als de eerste actiegroep tegen kernenergie. Men publiceert vooral in weekblad De Nieuwe Linie en in februari 1972 verschijnt er een ‘kernenergie-special’ van ‘De Paniekzaaier’ het blad van de Kabouters. In 1972 schrijft werkgroep-lid Roel van Duijn het boek ‘Bloed’ over een bloedgekoelde kweekreactor, dat in januari 1974 als docudrama door de KRO wordt uitgezonden (op 1 van de 2 Nederlandse tv-zenders). In 1973 wordt de naam veranderd in Werkgroep (Kern)Energie en in 1975 wordt het de Bezinningsgroep Energiebeleid. De leden zijn vooral wetenschappers en (oud) werknemers uit nucleaire industrie (RCN en Dodewaard).
Eind jaren ‘60, begin jaren ‘70 groeit het milieubesef snel, mede door het ‘Rapport van de Club van Rome’, getuige de oprichting van veel milieuorganisaties, onder andere Strohalm (1970) de Raad voor de Milieudefensie (begin 1971) en Stichting Natuur en Milieu (1972). Veel van die landelijke organisaties richten vanaf midden jaren ’70 hun aandacht vooral op kernenergie.
Rond de kerncentrales roert er zich dan ook al het een en ander. In juli 1972 komt naar aanleiding van een ingezonden stuk in de regionale krant PZC een aantal over de kerncentrale Borssele verontruste mensen bij elkaar en richten de actiegroep ‘Borssele ad hoc’ op. Het is een van de eerste lokale groepen die zich specifiek tegen kernenergie richt. In 1970 is in Zeeland al de Vereniging Milieuhygiëne Zeeland opgericht. Deze vereniging houdt zich ook (maar zeker niet specifiek) bezig met problemen rond de kerncentrale in Borssele. In Almelo is, als uitvloeisel van de in 1969 opgerichte werkgroep ‘Ultracentrifuge’ al in 1970 ‘Urania’ ontstaan die zich zeer kritisch opstelt ten opzichte van de verrijkingsfabriek en in Arnhem ontstaat in 1973 ‘Paarse September’ die protesteert tegen de KEMA-reactor. In 1974 ontstaat naar aanleiding van de onrust over opslag van radioactief afval in de open lucht op het kerncentrale terrein de Stroomgroep Dodewaard. In september 1972 is dan al op initiatief van de PPR door de CPN, PvdA CPN, D66, PPR, PSP het Anti-Kalkar Komitee opgericht.
Maar er zijn dan ook al groepen bezig met alternatieve energie, zo is er in 1972 al een congres op de TH Eindhoven over zonne-energie en wordt ook De Kleine Aarde opgericht met het ‘low-energy’ huis.
Energiedebat van de Provinciale Staten van Zeeland
De Provinciale Staten van Zeeland gaan na lang debat akkoord met de vestiging van Borssele-II. Op 2 november had een meerderheid van het college van Gedeputeerde Staten zich al uitgesproken voor de bouw van een tweede kerncentrale. In Middelburg is op 10 november gedemonstreerd tegen de mogelijke bouw. Ruim 300 mensen lopen mee onder het motto 'Zeeuwen loop voor je leven'. Er worden meer garanties voor de veiligheid voor de Zeeuwse bevolking, zowel wat betreft de veiligheid van de centrale als wel van het radioactieve afval, geëist.
Handtekeningen tegen Borssele-II
Door de VMZ (Vereniging Milieuhygiëne Zeeland) worden 3.686 handtekeningen tegen de bouw van een tweede kerncentrale in Borssele aan de voorzitter van de Tweede Kamer aangeboden. Men vraagt opnieuw een algemeen moratorium op kernenergie, en veel meer geld voor onderzoek naar alternatieve energiebronnen.
Kerncentrale-terreinen slecht beveiligd
Voor de derde keer laat VARA ‘Achter Het Nieuws’ zien dat het mogelijk is om op het terrein van de kerncentrales in Dodewaard en Borssele te komen: journalisten en tv-ploegen wandelen er ongestoord rond. In eerdere uitzendingen op 17 en 24 juni was ook al aangetoond dat ze eenvoudig op het terrein door kunnen dringen en bewijzen daarmee dat de beveiliging tegen sabotage minimaal is. De directies spreken van “ernstige misleiding van het publiek”. Volgens de burgemeester van Dodewaard zullen camera’s geen echte beveiliging kunnen bieden, wel een dertig meter (!) hoge muur.
Harrisburg: kan zoiets ook in Borssele?
Naar aanleiding van het ongeluk in de kerncentrale in Harrisburg schrijven de ministers van Sociale Zaken (Albeda) en Volksgezondheid (Ginjaar) dat er geen reden is om de kerncentrales te sluiten, maar dat alle procedures waarbij menselijk handelen een rol speelt, opnieuw zullen worden beoordeeld. Meteen na het ongeluk zei een PZEM woordvoerder over Borssele: “Ik wou dat ik kon zeggen: Hier kan zoiets niet gebeuren.“ Op 7 april demonstreren ongeveer 2000 mensen bij de kerncentrale.
Gewelddadige ontruiming BAN-blokkade
’s Morgens om 5 uur worden door 225 mensen alle poorten van de kerncentrale in Borssele geblokkeerd. Het is een actie van BAN en het EKZ (Energie Komitee Zeeland). Negenentwintig mensen ketenen zich vast aan de poorten en er worden spandoeken opgehangen. ’s Middags lukt het een nieuwe ploeg werknemers met behulp van ladders het kerncentraleterrein op te klimmen. Om kwart over twee 's nachts als er nog ongeveer 125 op de blokkades zijn, en terwijl de pers op afstand wordt gehouden, worden de poorten één voor één 'schoongeveegd' door de ME. Die ontruiming gaat gewelddadig: 8 mensen moeten naar het ziekenhuis. Veertig mensen dienen een klacht in tegen het politiegeweld. Maar de burgemeester van Borssele weigert een onderzoek, evenals minister van Binnenlandse Zaken, naar het door de politie gebruikte geweld.
Inbraak bij Economische Zaken
Zonder twijfel een van de meest spraakmakende antikernenergie-acties uit de periode na Dodewaard '81, vindt plaats in de nacht van 20 op 21 juni in Den Haag. In het ministerie van Economische Zaken wordt ingebroken op de afdeling van 't Directoraat-Generaal voor Energie. Zes postzakken papier 'verhuizen', zakken vol dossiers, brieven, notulen, notities, agenda's, etc. De groep die de diefstal pleegt noemt zich 'De Wraak van Jhr. Mr. De Brauw', naar de voorzitter van de stuurgroep die de Brede Maatschappelijke Discussie organiseerde. De Brauw had zich 'teleurgesteld' uitgelaten toen bleek dat het kabinet, ondanks de duidelijke uitslag van de BMD, van plan was om kerncentrales te gaan bouwen.
Een paar dagen na de inbraak komt al de eerste onthulling: de kernenergie-lobby pleit voor deelneming in de bouw van een tweede snelle kweekreactor. Als er niet snel een positief besluit daar over genomen wordt, zal de nucleaire industrie orders mislopen voor onderzoek en bouw. Hoewel het kabinet dit voorstel liever niet in de Tweede Kamer aan de orde stelt, een meerderheid is waarschijnlijk tegen, reserveren ze al wel geld voor een onderzoeksprogramma en zetten daarmee de Kamer buitenspel.
Uit de volgende serie documenten (gepubliceerd in Bluf! 11-7) blijkt dat de minister van Economische Zaken Van Aardenne en Van Agt, de Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, onderling al hebben besloten dat de nieuwe kerncentrales in Borssele en Moerdijk gebouwd zullen worden Milieudefensie eist naar aanleiding hiervan de heropening van het Kamerdebat over de bouw van nieuwe kerncentrales, omdat deze brief nog vóór dat debat is geschreven en goedgekeurd werd door Van Aardenne. CDA en VVD vinden de uitlatingen weliswaar ongelukkig, maar zien geen aanleiding in heropening van het Kamerdebat. In hetzelfde nummer van Bluf! een onthulling over een 'blanco-cheque' van Van Aardenne aan de Hoogovens-dochter Aldel: f 500.000.000,- extra steun en de garantie dat de kosten van een eventuele sluiting door de staat betaald zullen worden. Van Aardenne bijt vervolgens van zich af, door het publiceren van de gestolen stukken een 'schandelijke zaak' te noemen: “Ik meen dat de kranten er goed aan hadden gedaan als ze dat materiaal niet gepubliceerd hadden (...) Het is een aansporing om meer Watergate's in Nederland te krijgen en dan heb je mooi nieuws.“
De derde serie onthullingen (gepubliceerd 25-8) gaan over pogingen om de inspraak procedures te vermijden/versnellen met de betrekking tot de bouw van kerncentrales. Daarbij wordt het duidelijk dat de voorlichters in het rondreizend PKB-circus (Planologische Kern Beslissing) van 2 t/m 6 september, f 1500,- per avond (exclusief reis- en verblijfkosten) verdienen. Hoewel Winsemius (de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) blijk gaf van zijn ontsteltenis dat hij was gepasseerd in afspraken tussen staatssecretaris Van Amelsfoort en het Industrie en Havenschap Moerdijk over het opslaan van afval aldaar, wordt uit vertrouwelijke notities duidelijk dat hij van die afspraken wel degelijk op de hoogte was en dat zelfs een gedeelte van het geld (20 miljoen) van zijn ministerie afkomstig is.
Verder gaan er nog onthullingen over de gasprijzen-politiek, de aanbeveling om meer aardgas te exporteren omdat dat de komst van meer kerncentrales noodzakelijk maakt, en over de afspraken rond de orders voor de nieuwe centrales met Frankrijk, die bereid zouden zijn het afval uit Borssele en Dodewaard op te slaan. Die geheime contacten zijn echter door het uitstellen van de bouw in verband met Tsjernobyl (april '86) afgebroken, aldus een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken later.
PKB-avonden vol protesten
Van 2 t/m 6 september zijn er inspraakavonden voor de Planologische Kern Beslissing in de 5 mogelijke vestigingsplaatsen voor nieuwe kerncentrales. De discussie op die avonden kan niet meer gaan over de vraag óf er kerncentrales gebouwd moeten worden, maar over wat de 'meest geschikte' locatie is om ze te bouwen. Met de BMD nog vers in het geheugen wordt duidelijk dat veel mensen van dit soort inspraak niet gediend is. Bij de avonden in Heinkenszand (Borssele), Zevenbergen (Moerdijk), Noordoostpolder, Den Brielle (Maasvlakte),Uithuizen (Eemshaven) laten in totaal een paar duizend mensen hun ongenoegen blijken. In Den Brielle treedt de politie hard op; een vrouw wordt bewusteloos in een wurggreep afgevoerd en iemand wordt twee tanden uitgeslagen, hetgeen een persfotograaf doet verzuchten: “Als je op een voorlichtingsavond je mond open doet, slaan ze de tanden uit je bek.“ Vijf avonden PKB-inspraak ('een zuiver planologische discussie', wordt elke avond weer geroepen), betekend vijf avonden verzet.
Een maand later is er een terreinbezetting in Moerdijk op de mogelijke locatie voor een kerncentrale. Ruim 700 mensen doen aan de meerdaagse actie mee.
Onrust Borsele over locatie Covra
De Covra belegt een besloten vergadering met de gemeenteraad van Borssele over hun plannen met het afvalverwerking en –opslag complex op de 29 hectare van de PZEM aangekochte locatie vlak achter de kerncentrale. Vooral het gebrek aan openheid van de Covra, in tegenstelling tot wat beloofd was, zet veel kwaad bloed. Het is de ouverture van veel onrust in het dorp. Als in de zomer van 1987 de bevolking geconfronteerd wordt met de precieze locatie (600 meter van de dorpskern) neemt de onrust nog verder toe.
‘Nooit meer Tsjernobyl, Borssele dicht!’
Eén jaar na het ongeluk met de kernreactor in het Russische Tsjernobyl vindt een 28 uurs blokkade plaats van de kerncentrale in Borssele onder het motto: 'Nooit meer Tsjernobyl - Borssele dicht!“. Zaterdagmorgen om 10 uur begint de 28 uurs blokkade van alle 10 (!) poorten van het complex. Bij het begin zijn ongeveer 2.500 mensen aanwezig, een aantal dat gestadig oploopt. ‘s Nachts breken er bij de kerncentrale felle gevechten uit tussen een groep ‘autonomen’ en de ME. Er vallen veel gewonden onder de laatsten. Zondag om 2 uur wordt de blokkade afgesloten met een demonstratie die (op aandringen van de dorpsbewoners die hun zondagsrust verstoord dreigen te zien) buiten het dorp begint. Ruim 5000 mensen nemen deel waarna de actie afgesloten wordt met een manifestatie op het tentenkamp.