Het korte geheugen van bewindslieden
Nieuwe ministers, nieuwe plannen. De nieuwe minister van EZ is Andriessen, een warm voorstander van kernenergie, maar niet met erg veel historische besef. In een radio-interview zegt hij het volgende als hem gevraagd wordt of er dan weer “een soort Brede Maatschappelijke Discussie komt over kernenergie”: “De burger zal zich… ongetwijfeld zal die eh eh… Nou weet ik niet of er zo’n eh, dat was iets van de jaren ’70, was dat niet van eh…., wie was dat ook al weer die…. eh….“ Interviewer: “De Brauw.“ Andriessen: “De Brauw juist. De Brauw, ja die…. Ja, dat is iets van de jaren ’70. Een wat ongeorganiseerde eh, eh, eh, methode van discussieren. Ik probeer dat toch wel wat georganiseerd te doen en natuurlijk zullen we luisteren naar de opinie van mensen. Maar eerst de feiten.“
GKN 25 jaar oud
De GKN bestaat 25 jaar en op een symposium wordt de lofzang gezongen over het ontwerp van de centrale in Dodewaard en hoe die model zal gaan staan voor de nieuwe generatie passief-veilige reactoren.. ‘Inherent veilig’ worden ze ook graag genoemd, maar Arnold, directeur Dodewaard, zegt: ”Inherent veilig bestaat niet en zal ook nooit bestaan“ Hij veronderstelt wel dat de passief veilige centrale, gebaseerd op Dodewaard, (de SBWR) vanaf 1995 in productie zal worden genomen. Optimisme is ook te horen over de kansen om kerncentrales te bouwen: “Kernenergie draagt bij tot een schoner milieu“ wordt veelvuldig gehoord als antwoord op een grotere aandacht voor milieuproblemen in de samenleving.
Begroting 1991: posten voor kernenergie
Uit de antwoorden op Kamervragen blijkt dat de KEMA jaarlijks ongeveer f 10 miljoen uitgeeft aan kernenergie-onderzoek. Dit betreft eigen onderzoek als wel participatie in –internationaal- experimenteel onderzoek.
Ook blijkt uit de begroting van EZ dat het ministerie vrijwel alle kosten van kernenergie betaald (ongeveer 10% wordt door andere departementen betaald; o.a. universitair onderzoek). In 1991 wordt f 55 miljoen besteed aan: onderzoek radioactieve straling (3 mln.); kernsplijting (23,7 mln.); kernfusie (7,4 mln.) en Aanvullend Programma HFR (18,7 mln.)
Wereld zonder Nederland, meer CO2 uitstoot
Mondeling overleg over inventarisatie van studie en onderzoek naar kernenergie, zegt de minister van EZ (Andriessen) een paar vreemde zaken: hij kan het zich niet voorstellen dat Nederland het in 2000 zonder kernenergie kan doen, en de bewindsman “wees erop dat, als nergens ter wereld kernenergie werd toegepast, er 9% meer CO2 zou zijn, en dat, als er geen Nederland op de wereld zou zijn, er 1% meer CO2 zou zijn.“
Meerjarig onderzoeksprogramma
Minister Andriessen stuurt de ‘Voortgang van een meerjarig onderzoeksprogramma’ naar de Kamer, waarin een overzicht van de programma’s waar de overheid bij betrokken is.
* PINC (Programma Instandhouding Nucleaire Competentie) - onderzoek naar veiligheid in tweede generatie reactoren blijft doorgaan. Steeds meer aandacht gaat uit naar nieuwe reactorontwerpen, waarbij het, volgens een studie van EZ, nog maar de vraag is of de derde generatie, (“zo al op de markt, dan toch zeker niet voor 2005”) veiliger zal zijn dan de tweede generatie. Daardoor “wordt de aandacht meer in de richting van ‘inherente veiligheid gelegd”. Maar internationale afspraken zijn er echter nog niet “ondanks diverse pogingen mijnerzijds”.
* Radioactief afval – gezien “het belang van het actinidenonderzoek” is er een Rijksbijdrage verstrekt aan het onderzoeksprogramma bij het ECN (f 2 mln.). OPLA (Onderzoek Opberging te Land) programma (fase 1a) is in volle gang, er zijn 20 studies bezig naar veiligheid, (terug)haalbaarheid en directe opslag.
* HFR – “voor de periode 1992-1995 gaat voor deze reactor een nieuw meerjarenprogramma lopen. Veel HFR-projecten vormen onderdeel van breder internationale samenwerkingsverbanden en zijn daarmee het toegangskanaal naar internationale kennis en ervaring.”
Bij de behandeling van Andriessen’s brief op 17 maart, pleit de minister nogmaals voor kernenergie en stelt dat kernenergie de inzet van de komende verkiezingen moet worden. Verder deelt hij mee dat in 1993 alle rapporten over kernenergie afgerond zullen zijn. CDA en VVD willen in 1996 een beslissing en de PvdA pas in 2010 als er compleet (‘inherent’) veilige kerncentrales in ontwikkeling zijn.
Lees hier de nota Andriessen [pdf, 5.3MB]
Dodewaard-vergunning vernietigd
De Raad van State vernietigt de vergunning van de kerncentrale in Dodewaard. De centrale draait daarom zonder geldige vergunning. Natuur en Milieu (die de procedures heeft gevoerd), eist dan ook het onmiddellijk stilleggen van de reactor. De vernietigde vergunning is een ‘opschoningsvergunning’ uit 1988, die de sterk verouderde oorspronkelijke vergunning uit 1968 plus een wirwar van latere wijzigingen moest vervangen. Natuur en Milieu bestreed de opschoningsvergunning omdat bij de aanvraag de inspraak- en adviesronde werd ontdoken; de aanvraag is niet gepubliceerd en niet bekend gemaakt aan provincie- of gemeentebesturen. Dit bezwaar wordt volledig onderschreven door de Raad van State, temeer omdat het een maatschappelijk zeer omstreden project betreft. De Raad van State stelt ook dat het veiligheidsrapport bij de opschoningsvergunning volstrekt benedenmaats is. Door de motivering van de RvS (dat “de ontwikkelingen in de leer der kernenergie alsmede ongelukken in buitenlandse kerncentrales tot gevolg hebben gehad dat calamiteiten en onregelmatigheden, welke in 1968 nog voor onmogelijk werden gehouden, thans minder onwaarschijnlijk worden geacht”) is het ook duidelijk dat de kerncentrale niet kan terugvallen op de oude vergunning. “De enige conclusie kan dan ook zijn dat de kerncentrale onmiddellijk wordt stilgelegd. Voor een illegaal draaiende kerncentrale is in ons land geen plaats”, concludeert Natuur en Milieu in haar persbericht.
ECN: 'Rio niet haalbaar'
In de Nationale Energieverkenningen 1990-2015, zegt het ECN dat Nederland onmogelijk kan voldoen aan de doelstelling die in Rio de Janeiro zijn afgesproken (3-5% minder CO2 uitstoot in 2000) met het huidige energiebeleid. Er moet, volgens ECN, geavanceerde kolenverbranding worden toegepast (met ook nog CO2-afvang), bezuinigd op energiegebruik en er moeten nieuwe kerncentrales gebouwd worden. Maar dan nog is hooguit een reductie van 18% CO2-emissies mogelijk. Het onderzoek gaat uit van drie scenario’s waarin de economie (met verschillende snelheid) groeit. De doelstelling van het Verdrag van Rio waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd is dat in 2005 20% minder CO2 uitstoot moet zijn dan in 1989-1990. Uit veel rapporten, waaronder die van TNO, blijkt kernenergie een erg dure manier is om de uitstoot van CO2 te bestrijden.
"U kunt wel gaan"
C.D. Andriesse, werkzaam bij de KEMA en hoogleraar elektriciteitsleer in Utrecht, wordt te kennen gegeven dat hij beter een andere baan kan zoeken en andere financiering van zijn hoogleraarschap (nu nog betaald door de VDEN). Dat heeft te maken met zijn kritische blik op kernenergie. Hoewel hij altijd voorstander is geweest van kernenergie, komt hij de laatste tijd in het nieuws met uitspraken over de mogelijkheid dat ook de kern van een lichtwaterreactor (zoals Dodewaard en Borssele) kan smelten. Dat wordt ’m niet in dank afgenomen. “Zowel KEMA als de VDEN is een onderdeel van de atoomlobby”, zegt hij.
‘Dossier’ als bouwsteen besluitvorming volgend kabinet
"Daar het kabinet al in een vroegtijdig stadium heeft laten weten tijdens haar zittingsperiode geen initiatieven te zullen nemen die gericht zijn op eventuele besluitvorming over nieuwe kerncentrales is dit aspect in dit dossier niet aan de orde. Ook wordt niet ingegaan op de relatie tussen de kernenergie en de bredere beleidsproblematiek van de elektriciteitsvoorziening en de energievoorziening meer in het algemeen. Deze zogenaamde veiligheidsaspecten met betrekking tot kernenergie zijn immers pas relevant, wanneer ten principale de vraag is beantwoord of uitbreiding van de nucleaire capaciteit in ons land wel mogelijk is.“
Met als doel “bouwstenen aan te reiken voor de besluitvorming over kernenergie“ voor het volgend kabinet, publiceert minister Andriessen (EZ) samen met de ministers van VROM (Alders), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (de Vries), en Buitenlandse Zaken (Kooijmans) het 'Dossier Kernenergie'.
Belangrijke conclusies uit de achterliggende onderzoeken zijn o.a.
- de nu leverbare Westerse reactoren zijn veilig genoeg (al is er misschien een aanpassing noodzakelijk bij het omhulsel -containment);
- de geavanceerde “passief veilige“ reactoren van de “tweede generatie“ die “omstreeks 1995“ op de markt komen, voldoen zeker aan de Nederlandse veiligheidseisen;
- opberging van radioactief afval in zoutvoorkomen is “technisch haalbaar“ en kan naar verwachting “op veilige wijze“ geschieden. Maar maatschappelijk verzet maakt dat “definitieve opberging in steenzout thans niet zonder meer binnen bereik ligt.“
- milieu en proliferatie bezwaren van kernenergie zijn volgens het ‘Dossier’ niet noemenswaardig.
De Algemene Energieraad (AER) komt eind januari met een ‘Advies naar aanleiding van het dossier kernenergie’ dat stelt dat een snel besluit over nieuwe kerncentrales helemaal niet noodzakelijk is: ingebruikname van kerncentrales voor 2010 zou, mede gezien de plannen voor warmte-kracht-koppeling, zelfs tot overcapaciteit leiden.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Kok
Bij deze verkiezingen doen zich grote verschuivingen voor. PvdA en CDA verliezen fors, waardoor de zittende coalitie haar meerderheid verliest. Grote winnaar is verder D66, terwijl ook de VVD flink stijgt. Nieuw zijn de Socialistische Partij (SP) en twee ouderenpartijen. In augustus wordt het kabinet-Kok gevormd, door PvdA, D66 en VVD (‘Paars’). Dit is het eerste kabinet zonder confessionele deelname sinds 1918.
Het CDA is de enige partij die (in haar program) de uitbreiding van kernenergievermogen bespreekbaar wil houden. Van D66 en SGP mogen de bestaande centrales tot het einde van de economische levensduur open blijven, van PvdA en GroenLinks en nieuwkomer SP moeten ook de bestaande centrales dicht. VVD zegt er niets over.