- Instituten:
- onderzoeksinstituten
- KEMA Arnhem:
- Kernenergiebetrokkenheid van deze organisatie. Zie KSTR voor de KEMA onderzoeksreactor.
KEMA begint kernonderzoek
NV KEMA in Arnhem begint ook met Kernfysisch onderzoek, maar geheel los van FOM. Met in het achterhoofd kernenergie voor de elektriciteitsopwekking gaat er een laboratorium gebouwd worden, waarin o.a. een deeltjesversneller wordt opgesteld.
De KEMA (NV. tot Keuring van Elektrotechnische Materialen in Arnhem) is in 1927 opgericht door de VDEN (Vereniging van Directeuren Elektriciteitsmaatschappijen) en houdt zich bezig met onderzoek naar productie, transport en distributie van elektrotechnische energie en fundamenteel onderzoek op elektrotechnisch gebied. Vanuit deze taakstelling doet de KEMA dan ook onderzoek naar kernenergie.
KEMA wil ‘uraniummijt’ bouwen
J.C. van Staveren, directeur KEMA, schrijft een brief aan de penningmeester van FOM (J.M.W. Milatz) waarin voorgesteld wordt een proefreactor (“uraniummijt“) te bouwen van “ten minste 100 kW“. Hij stelt dat de prijs (geraamd op 4.500.000 gulden) “geen bezwaar mag vormen“. KEMA wil een samenwerkingsverband van elektriciteitsmaatschappijen, FOM en industrie en de locatie zou dan Arnhem zijn: “een nieuw gebouwd en modern geoutilleerd researchlaboratorium staat daartoe onzer beschikking.” Dit voorstel zal de Noors-Nederlandse reactor overbodig maken en heeft daardoor weinig kans van slagen.
Samenwerking KEMA - FOM
FOM en KEMA tekenen een samenwerkingscontract. Om de KEMA meer te betrekken bij de vraag wanneer kernenergie praktisch toepasbaar wordt voor de elektriciteitsvoorziening, treedt de leider van het kernfysisch onderzoek bij de KEMA, J.J. Went, toe tot de Reactor Commissie en komt KEMA directeur Van Staveren in Raad van Bestuur van FOM.
Reactor integreren in reactorcentrum
De Raad van Bestuur van FOM dient een ‘Voorstel tot bouw van een reactorcentrum van 10.000 kW (warmteproductie) in Nederland’ in bij de ministeries van OK&W, EZ & Financiën waarin de Noors-Nederlandse Fase-2 NUPOP reactor geïntegreerd is in een ‘Reactorcentrum’. Geplande kosten: f 28 miljoen plus 1 miljoen jaarlijkse exploitatiekosten de eerste drie jaar. De Staat neemt de helft van dat bedrag voor haar rekening, KEMA en de industrie de andere helft.
Opening Arnhem's kernlab
Feestelijk opening van een aantal nieuwe laboratoria en van uitbreiding bestaande labs van de KEMA in Arnhem door Prins Bernhard: “Nu staan wij voor het kernreaktorlaboratorium met de daarbij behorende kernreaktorhal, waarin met behulp van het Reactor Centrum Nederland onderzoekingen inzake de ontwikkeling van een eigen Nederlands type kernreactor, de suspensiereactor, zullen worden gedaan”. De uitbreiding “voor vredelievend atoom-onderzoek” heeft ongeveer 7,5 miljoen gulden gekost.
‘Kernenergie voorlopig nog te duur’
Eindrapport van de KEMA Commissie Roodenburg stelt dat in principe zowel de PWR als de BWR in aanmerking komen, maar dat kernenergie voorlopig zeker nog 1 a 2 cent per Kwh duurder zal zijn dan elektriciteit uit kolengestookte centrales. De commissie krijgt in totaal 8 offertes voor de bouw van een eerste reactor (bij Geertruidenberg). In oktober besluit de SEP (Samenwerkende Elektriciteits Producenten) hierdoor nog geen kerncentrale te bestellen, tot grote teleurstelling van industrie en EZ. De SEP is in 1949 opgericht door de 10 grootste elektriciteitsproductie bedrijven. Bij die 10 zit niet de PZEM (Provinciale Zeeuwse Elektriciteits Maatschappij). Ook begint de SEP in 1949 dan meteen aan de bouw van een 150 kilovolt koppelnet.
KEMA wil Nederlandse kernreactor
De Raad van Commissarissen van de Samenwerkende Elektriciteits Producenten (SEP) besluiten een Commissie Kernenergiecentrale op te richten (weer onder leiding van Roodenburg) die moet onderzoeken of er toch een mogelijkheid bestaat een kerncentrale economisch verantwoord te bouwen. Maar door verdere daling van de kosten van fossiele brandstof lijkt dat verder weg dan ooit. De KEMA komt met het idee om een kerncentrale helemaal door Nederland en in Nederland te bouwen waardoor kosten (de loonkosten zijn in Nederland 1/3 van de loonkosten in de VS) kunnen zakken. In oktober besluit de SEP de geplande reactor in Geertruidenberg te cancelen wegens “onrendabele top van de kapitaals-investering in een kernenergie-centrale“, al wil Euratom nog wel proberen er geld voor te regelen onder het mom van wetenschappelijk onderzoek.
KEMA: radioactief afval begraven in eigen tuin
In Arnhem verschijnt in De Nieuwe Krant een artikel over radioactief afval op het terrein van de KEMA en sterfgevallen van kinderen die daar mee gespeeld zouden hebben. Een week later, na aanvankelijk alles ontkend te hebben, graaft de KEMA drie kuilen leeg en 18 kilogram radioactief afval op. Aan de hand daarvan concluderen ze dat op het hele terrein 3 kilo uranium en 5 kilo thorium ligt. Al snel blijkt dat het ook om andere radioactieve stoffen gaat, waaronder cesium en kobalt. Een plan zal worden ontwikkeld om alles op te graven. Al in 1973 was bij een aantal ministeries bekend dat er radioactief materiaal (afkomstig van proeven met de nulenergiereactor) op het terrein was begraven in de periode 1956-1972. Verontruste bewoners organiseren zich in de actiegroep ‘KEMA-afkeur’. Op 2 december demonstreren ruim 500 mensen in Arnhem onder het motto 'Geen vergunning KEMA - Stop Kernenergie' De KEMA wil graag een nieuwe vergunning voor het experimenteren met radioactieve stoffen.
Geen gerechtelijk onderzoek begraven KEMA-afval
Eindelijk stuurt minster Ginjaar (V&M) de langverwachte notitie naar de Kamer over het radioactief afval op het KEMA-terrein. Hoewel er volgens de minister geen dringende redenen zijn het afval te verwijderen, doet het algemeen milieuhygiënisch beleid, namelijk het beperken van het aantal stortplaatsen van afval, hem toch besluiten dat het “ongewenst“ is “dat de begraafplaats van afval op het terrein van de KEMA blijft bestaan”. De KEMA beloofd nog voor het einde van het jaar een opgraafplan te hebben en schat de kosten van het opgraven tussen de half en 1 miljoen gulden. De gemeente (Arnhem) spreekt zich vervolgens uit voor een gerechtelijk onderzoek naar de handelswijze van de KEMA en vraagt vervolgens de Minister zo’n (voor)onderzoek in te stellen. Pas op 15 oktober komt er (na aandringen) een reactie van de minister: er komt geen gerechtelijk onderzoek. Ook de Officier van Justitie beslist in februari 1981 dat er geen gerechtelijk onderzoek komt: opzet is niet bewezen en de overtredingen zijn verjaard.
KEMA: kinderen kunnen toch met afval gespeeld hebben
De KEMA geeft voor het eerst toe dat het inderdaad mogelijk was voor kinderen om op en in de kuilen met begraven radioactief afval te spelen. B&W van Arnhem blijkt het oneens te zijn met de stelling van de minister van V&M dat er 21 kinderen met afval uit de kuilen gespeeld hebben (waarvan er inmiddels 3 zijn overleden aan kanker) en stellen dat dat er maar 11 waren. Dan is 25% wel een erg hoog percentage, zo stellen ze in een brief aan de minister.