- Onderzoeksreactoren:
- Test- en onderzoeksreactoren in Nederland
- Medische isotopen:
- de productie van dergelijke isotopen door gebruik van radioactief materiaal of kernreactoren
Evaluatie HFR in kader energieonderzoek
Al in het wetenschapsbudget 1980 wordt een evaluatie aangekondigd van de HFR “zowel voor het onderzoek in Euratom verband als voor het Nederlandse minimumprogramma“ en die “moet nu tevens gezien worden in het licht van de herprogrammering van het Nederlandse energieonderzoek.“ Nederland wil eigenlijk wel een minder grote bijdrage leveren en even ontstond zelfs de idee dat de HFR wel eens gesloten kan gaan worden. Uit de evaluatie die de ministers van EZ en Wetenschapsbeleid nu publiceren, blijkt dat Nederland maar 33% van de reactorcapaciteit bezet (Duitsland 45 %) en f 17,5 miljoen betaald (aan wat dan het aanvullend Euratom-programma heet) voor energieonderzoek. Maar 79% van het Nederlandse HFR-onderzoek gaat naar kweekreactoronderzoek, 15% naar veiligheidsonderzoek kerncentrales en 6% materiaalonderzoek voor fusiereactoren “De vraag is gerechtvaardigd of een dergelijk aandeel van het energie-onderzoek binnen een budget van f 17,5 mln. bestemd voor ‘energieonderzoek’ niet een heroverweging van dat budget nodig maakt”, schrijven de ministers. Interessant is ook dat ze schrijven dat de productie van medische isotopen het “minst problematische is.“ Het aandeel hiervan in het Nederlandse HFR-gebruik (van 7%) “is meer een gevolg van de aanwezigheid van de reactor dan een reden voor zijn bestaan.“
Radioactiviteit vrijgekomen in HFR
Door een “vermindering van koelwater dat door een zgn. rig stroomt, welke gebruikt wordt voor de produktie van radio isotopen voor medische doeleinden“ (volgens het persbericht) komt er radioactiviteit vrij in de hal van de HFR. Volgens de mededeling is de vrijgekomen hoeveelheid radioactiviteit in de atmosfeer ver beneden de toegestane hoeveelheid gebleven.
Explosie in HFR
In de nacht van 26 op 27 november vindt er opnieuw en ongeluk plaats in de HFR. Pas veel later wordt bekend dat er zich om 2 minuten over half een een explosie voordoet, gevolgd door een drukgolf die in het hele reactorgebouw te voelen is. Twee capsules TeO2 (telluriuimoxide) exploderen. Er scheurt een buis volledig open. Een rek en twee experimenten worden volledig vernield. Conform de veiligheidsspecificaties schakelt de reactor zich automatisch uit, maar na uitsluitend een summiere visuele inspectie van het reactorvat 11 minuten later al weer opgestart. Het incident wordt ook niet gemeld aan de Kernfysische Dienst uit vrees voor een startverbod, de KFD komt er na verloop van tijd zelf achter. Mede naar aanleiding hiervan komt er later een meldingsplicht voor dergelijke incidenten. Volgens het Noordhollands Dagblad op 1 februari 2002 komt er “weinig radioactiviteit vrij". In 2002 wordt een scheur in het reactorvat in verband gebracht met deze explosie maar blijkt toch een “historische” lasfout te zijn die er vanaf het begin al zit.
HFR in problemen door weigering LEU
Actualiteiten-rubriek Brandpunt onthult dat het opslagbassin voor brandstof uit de HFR in Petten, als er geen oplossing wordt gevonden, over twee jaar vol zal zitten. Dat zal sluiting van de reactor betekenen. Belangrijkste oorzaak is de weigering om over te schakelen (conversie) naar laagverrijkt uranium. De HFR gebruikt nu nog hoogverrijkt uranium (HEU), maar omdat dat zeer proliferatiegevoelig is, wil Amerika, die de brandstof levert (en weer terugneemt) dat de HFR omschakelt naar LEU. Dat eist de VS al 10 jaar, maar overschakelen wil men (Euratom, de eigenaar) liever niet: er moeten nieuwe vergunningen aangevraagd worden, en, zo wordt gezegd, Mallinckrodt zal de dupe zijn want “Molybdeen kan niet met LEU geproduceerd worden.“ Ook ECN, die de reactor gebruikt, zit niet op omschakeling te wachten.
Transportvergunning Dodewaard en HFR vernietigd
Door een vormfout vernietigt de Raad van State opnieuw de vergunning die minister Pronk (VROM) in december 1999 heeft afgegeven voor het transport van de splijtstof uit de in 1997 stilgelegde kerncentrale Dodewaard (naar de opwerkingsfabriek in Sellafield) en de HFR. Greenpeace die beroep had aangetekend tegen de vergunning, reageert verheugd; over de Dodewaard splijtstof zegt ze: “het lijkt erop dat de minst slechte oplossing –het afval opslaan in een bunker in Borssele- steeds dichterbij komt. Die bunker is in 2003 klaar.” Pronk reageert als de vermoorde onschuld. Hij luidt de noodklok en geeft binnen een week (op 12 juli) voor de HFR een nieuwe transportvergunning af voor het transport naar de Covra die direct van kracht gaat, omdat naar hij verwacht de reactor anders binnenkort moet sluiten wegens gebrek aan opslagruimte en de reactor volgens hem essentieel is voor de productie van medische isotopen. Milieuorganisaties reageren furieus en zeggen dat er alleen maar een commercieel belang is: bedrijven staan in de rij om die productie over te nemen. Medische isotopen die overigens ook op een alternatieve manier geproduceerd kunnen worden, zie factsheet laka.
HFR mag weer opstarten
Het IAEA doet van 2 tot 8 maart onderzoek naar de veiligheidscultuur op de HFR. Op 14 maart publiceert ze de verontrustende conclusies: de directie heeft geen “duidelijk gecommuniceerde betrokkenheid bij de veiligheid“ en “de productie wordt soms belangrijker gevonden dan de veiligheid.” De IAEA concludeert dat “niet iedereen de verantwoordelijkheid voor de veiligheid even goed begrijpt“ en twijfelt aan de onafhankelijkheid van de (interne) reactorcommissie, die de veiligheid in de reactor moet bewaken. Minister Pronk neemt een aantal aandachtspunten van de IAEA over en samen met de directie van de reactor stelt hij een plan op, waarvan 8 actiepunten moeten zijn uitgevoerd voor de reactor weer kan opstarten, de andere punten moeten in de loop van het jaar genomen worden. Aan die 8 punten is niet zo moeilijk te voldoen: het gaat onder meer om het goedkeuren van het onderzoeksrapport, het ontwikkelen van een veiligheidsbeleid en het trainen van personeel. Er is 1 concreet actiepunt: er moet een bordje in de controlekamer gehangen worden met daarop: ‘Veiligheid heeft zonder uitzondering de hoogste prioriteit’.
Op 22 maart mag de HFR weer opstarten. Hoewel er nog weinig veranderd is, heeft deze datum waarschijnlijk te maken met een rapport van de Inspectie van de Gezondheidszorg dat er tot 22 maart geen leveringsproblemen te verwachten zijn met medische isotopen.
Advies: nieuwe reactor in Petten
Een werkgroep bestaande uit verschillende ministeries (VWS, VROM, EZ), de Inspectie Gezondheidszorg en de Vereniging Nucleaire Geneeskunde, adviseert aan staatssecretaris Van Geel van Milieu, dat er over 10 jaar een nieuwe reactor in Petten moet staan. Dan is de “levensduur van de HFR voltooid“ en het is niet gewenst dat ziekenhuizen afhankelijk worden van leveringen uit Canada of Zuid-Afrika (de andere producenten van medische isotopen). Critici vinden dat voor deze “commerciële belangen“ er geen nieuwe reactor moet komen en, omdat de veiligheid niet gewaarborgd kan worden, de HFR ook meteen dicht moet.
VROM: Medische isotopen en de Hoge Flux Reactor in Petten [pdf]
Rapportage storingen nucleaire installaties 2008
In 2008 hebben zich in de Nederlandse nucleaire installaties 15 storingen voorgedaan: waarvan 6 in Borssele, 1 bij de HOR Delft, 7 bij NRG (w.o. 5 HFR) en 1 bij Malinckrodt in Petten bij de productie van medische isotopen. Dit blijkt uit het jaarlijkse overzicht over de storingen (tegenwoordig: ‘ongewone gebeurtenissen’) in de nucleaire installaties in 2008 dat de Kernfysische Dienst publiceert op 31 augustus 2009.
Voorlopige herstart HFR
Na ruim een half jaar stil gelegen te hebben, wordt de HFR weer opgestart. Weliswaar zonder de reparatie die nodig is om het gasbellen-probleem in het primaire koelsysteem op te lossen, want dat gaat namelijk te lang duren. Omdat een aantal andere productiereactoren voor medische isotopen deze maand stil gelegd worden voor onderhoud, moet volgens exploitant NRG en ook de (zeven!) verantwoordelijke ministers de HFR weer opgestart worden. Hoewel de reactor "niet voldoet aan de vigerende Kernenergiewetvergunning" omdat "de integriteit van het primaire systeem wordt bedreigd" wordt hiervoor een beschikking afgegeven.
De toestemming tot herstart is geldig tot 1 maart 2010 en er zijn voorwaarden aan verbonden. In de beschikking staat dat als er zich "ontwikkelingen ten aanzien van vraag en aanbod op de wereldmarkt voor medische isotopen voordoen waardoor het bedrijf van de HFR minder noodzakelijk is", de vergunninghouder dat onmiddellijk moet melden. Of de reactor dan weer uit bedrijf gaat is niet duidelijk.
In 2010 zal dan de reparatie, waarbij het beton waar de leidingen inzitten weggehakt moet worden, plaatsvinden.
NRG start procedure voor Pallas
Met het indienen van de Startnotitie Pallas ('Bouwen aan de gezondheidszorg en energievoorziening van morgen') door NRG, begint de procedure voor de nieuwe onderzoeks-reactor. De nieuwe reactor zal, zo zijn nu de plannen, een vermogen krijgen dat aangepast kan worden, maar minimaal 30 MW (thermisch) en maximaal 80 MW (th) zal bedragen. De HFR heeft een 'vergund vermogen' van 50 MW(th). Als leverancier is het Argentijnse INVAP gekozen; de locatie is nog onduidelijk. Mogelijke locaties zijn Vlissingen, waar Zeeland graag een 'nucleair expertisecentrum' zou willen zien verschijnen, en Petten dat de beste papieren lijkt te hebben.
NRG schrijft in de Startnotitie dat met Pallas "de productie van isotopen voor medische toepassingen (zal) worden gewaarborgd of zelfs uitgebreid" en dat daarnaast Pallas ervoor zal zorgen dat "hoogwaardig wetenschappelijk en toegepast (nucleair) onderzoek in stand kan worden gehouden en verder kan worden uitgebreid."
"Afhankelijk van de financiële mogelijkheden en procedures is het streven om Pallas in 2016 in bedrijf te nemen", aldus een begeleidend persbericht van NRG.