- Politieke partijen:
- verkiezingsprogramma’s, stellingnames en stemgedrag (van specifieke partijen)
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Lubbers II
Bij deze verkiezingen een kleine maand na het ongeluk in de kerncentrale in Tsjernobyl behaalt het CDA onder aanvoering van premier Lubbers een grote overwinning. Regeringspartner VVD verliest daarentegen flink.. Van de oppositiepartijen winnen PvdA en D66. Met 52 zetels behaalt de PvdA zelfs het op één na beste resultaat uit haar geschiedenis ('de overwinningsnederlaag'). Net als in 1977 gaat de winst van de PvdA ten koste van 'klein links': In juli wordt het tweede kabinet-Lubbers (CDA en VVD) geformeerd.
Na het ongeluk in Tsjernobyl is kernenergie in de verkiezingscampagne prominent aanwezig. De milieubeweging was al voor Tsjernobyl een ‘Stem tegen kernenergie’ campagne begonnen. Hoewel het eerste Kabinet Lubbers een jaar eerder nieuwe kerncentrales aankondigde gaan die plannen snel de ijskast in. Maar de programma’s waren al gedrukt. De regeringspartijen CDA en VVD zijn voor nieuwe kerncentrales, hoewel beiden vinden dat het afvalprobleem nog opgelost moet worden. GPV en SGP zijn voorzichtig voor, de rest is zeer uitgesproken tegen.
Samenwerking Urenco-VS
De minister van EZ laat weten dat ‘zeer onlangs’ een aantal elektriciteitsbedrijven in de VS en Urenco hebben besloten om in de VS een ultra-centrifuge verrijkingsfabriek te bouwen. Men verwacht dat de bouw in 1992 kan beginnen en dat deze eind 1996 in bedrijf zal kunnen komen. Er zal een overeenkomst moeten komen die de waarborgen voor het vreedzame gebruik van de UC-technologie in de VS vastlegt. De Kamer gaat op 22 maart zonder al te veel discussie akkoord met de kennisoverdracht naar de VS: CDA, VVD, SGP en D66 stemmen voor en zorgen voor een meerderheid. Door de Amerikaanse bedrijven en Urenco wordt een joint venture opgericht (Lousiana Energy Services –LES) die zo is de bedoeling een fabriek van 1500ton swu gaan bouwen.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Lubbers III
Bij deze vervroegde verkiezingen (noodzakelijk na de val van het kabinet-Lubbers II) handhaaft CDA haar positie als grootste partij. De PvdA verliest drie zetels en winst is er voor D66 en voor het GPV. Het resultaat van de nieuwe combinatie GroenLinks (PPR, PSP, CPN en EVP) blijft met zes zetels achter bij de verwachtingen. Flink verlies is er voor regeringspartij VVD. In november wordt door CDA en PvdA het derde kabinet-Lubbers gevormd.
De passages over kernenergie in de verkiezingsprogramma’s zijn bij de voorstanders nog voorzichtiger: kernenergie wordt door het CDA “niet ten principale afgewezen.“ Door de VVD moet de optie van “veilige kernenergie“ opengehouden worden. Coalitiepartner PvdA wil de kerncentrales zou snel mogelijk sluiten. Ook GroenLinks en D66 zijn tegen.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Kok
Bij deze verkiezingen doen zich grote verschuivingen voor. PvdA en CDA verliezen fors, waardoor de zittende coalitie haar meerderheid verliest. Grote winnaar is verder D66, terwijl ook de VVD flink stijgt. Nieuw zijn de Socialistische Partij (SP) en twee ouderenpartijen. In augustus wordt het kabinet-Kok gevormd, door PvdA, D66 en VVD (‘Paars’). Dit is het eerste kabinet zonder confessionele deelname sinds 1918.
Het CDA is de enige partij die (in haar program) de uitbreiding van kernenergievermogen bespreekbaar wil houden. Van D66 en SGP mogen de bestaande centrales tot het einde van de economische levensduur open blijven, van PvdA en GroenLinks en nieuwkomer SP moeten ook de bestaande centrales dicht. VVD zegt er niets over.
EZ betaald 70 miljoen voor sluiting KCB in 2004
Minister Wijers (EZ) stuurt een brief naar de Tweede Kamer met z’n oplossing voor de modernisering van Borssele en de op 23 november aangenomen motie Vos (GroenLinks). Hij betaalt f 70 miljoen mee aan de modernisering zodat de centrale toch nog in 2004 gesloten kan worden. “Dit bedrag zal worden uitbetaald op 1 januari 2004, onder de voorwaarde dat dan de werking van de centrale feitelijk beëindigd is”, schrijft hij. “De SEP zal zich onder deze voorwaarden niet verzetten tegen het beëindigen van de bedrijfsduur in 2004.“ De Tweede Kamer (dat wil zeggen de regeringspartijen PvdA, D66 en VVD) gaat daar vlak voor Kerst mee akkoord. Nog net voor het einde van het jaar verwerpt de Raad van State de bezwaren tegen de modificatie van milieugroepen en omwonenden.
VVD: sluiting Borssele inzet kabinetsformatie
De sluiting van Borssele per 31-12-2003 wordt, zo belooft VVD en ook CDA, inzet van de komende kabinetsformatie. VVD-woordvoerder Te Veldhuis zegt dat het VVD-verkiezingsprogramma volgens berekeningen van het RIVM achterblijft bij die van PvdA, CDA en D66 als het gaat om het terugdringen van de CO2-uitstoot en zegt dat ook dat alleen kan als de centrale langer open blijft. Ook CDA-fractievoorzitter De Hoop Scheffer zegt dat volgens het CDA de centrale open moet blijven.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Kok II
De paarse coalitie behoudt bij deze verkiezingen haar meerderheid, ondanks fors verlies van D66. PvdA en VVD compenseren dat verlies echter ruimschoots. Grote winnaar is GroenLinks, verder winnen SP en de SGP. Het CDA verliest wederom. De formatie resulteert in augustus in voortzetting van 'paars' in het tweede kabinet-Kok (PvdA, D66 en VVD).
Vier van de vijf partijen die iets opnemen over kernenergie in hun programma willen dat kernenergie een aflopende zaak is (al lijkt de SGP meer te constateren dan te wensen, als ze zegt dat Nederland haar kerncentrales kwijt raakt). VVD vindt dat een “toename van het gebruik van veilige kernenergie (moet) worden opengehouden.“ D66 (“In Nederland wordt kernenergie afgebouwd“), GroenLinks en SP (“aan kernenergie heeft Nederland geen behoefte“) vinden dat ook de bestaande kerncentrales dicht moeten, de PvdA “wijst het uitbreiden van het opgesteld vermogen aan kernenergie af“ zolang problemen van veiligheid en afval niet zijn opgelost. CDA laat zich er helemaal niet over uit.
Minister EZ: sluiting Borssele “gelopen race”
In de Derde Energienota is aangekondigd dat ten minste eens in de vier jaar een energierapport zou verschijnen. In dit eerste Energierapport wordt terug gekeken naar de ontwikkelingen in de afgelopen jaren en worden lijnen uitgezet naar de toekomst.
Na de constatering dat de kerncentrale in Dodewaard reeds gesloten is en dat die in Borssele vervroegd zal worden gesloten (“niet pas in 2007, maar al eind 2003”) stelt het Energierapport: “Daarmee lijkt het hoofdstuk van de opwekking van elektriciteit via kernenergie binnen de Nederlandse context afgesloten.”
Tijdens het debat over het klimaatbeleid bleek op 1 november al dat een grote meerderheid van de Kamer voor het vasthouden aan de sluitingsdatum van Borssele is. Alleen VVD, CDA en SGP bepleiten het langer openhouden.
In het Energierapport gaan maar twee pagina’s over kernenergie, en dan in het kader van de sluiting van Borssele. Wel geeft de minister een vrij rooskleurig beeld van kernenergie, maar zegt ze: “Ik ken de politieke verhoudingen.” Ze zegt dat zelfs als er bij de verkiezingen in 2002 een meerderheid ontstaat die Borssele langer wil openhouden dat te laat is; het verlenen van een vergunning kost te veel tijd om de sluiting terug te draaien: de sluiting “is een gelopen race.”
Na de behandeling van het Energierapport van Jorritsma (EZ, VVD) op 12 december en na afloop van de ministerraad zegt minister-president Kok nog eens dat het kabinet niet van plan is de sluitingsdatum te heroverwegen.
Een half jaar eerder, op 28 juni, had Jorritsma (EZ) ook al aangegeven er niet meer in te geloven als CDA en VVD nog een poging doen om sluiting per 2004 te voorkomen. Jorritsma zegt wel iets te voelen voor het initiatief maar geen poging te gaan doen: ”ik ben het niet gewend aan dode paarden te trekken”, zegt ze.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Balkenende
De paarse coalitie verliest haar meerderheid, nog maar 54 van de 97 zetels in 1998. Grootste verliezer is de PvdA die 22 van haar 45 zetels verliest. Ook D66 wordt gehalveerd. De VVD tenslotte verliest ook flink. Grote winnaar is nieuwkomer Lijst Pim Fortuijn (LPF) met 26 zetels. Ook het CDA boekt forse winst en wordt de grootste partij. De nieuwe partij Leefbaar Nederland weet 2 zetels te bemachtigen De SP wint en de nieuwe fusiepartij ChristenUnie (RPF en GPV) verliest een zetel. Na een formatie waarin men niet om de LPF heen kan wordt in juli het kabinet-Balkenende (CDA, VVD, LPF) gevormd. De Kamermeerderheid voor sluiting van Borssele (80 zetels) is na de verkiezingen omgeslagen in een grote meerderheid tegen sluiting: 95 zetels.
Maar liefst 8 partijen schenken aandacht aan kernenergie in hun verkiezingsprogramma, maar de LPF niet (al is duidelijk dat ze groot voorstander zijn). Het is duidelijk dat de sluiting van Borssele een belangrijk onderwerp is: het CDA (langer open), D66 en PvdA (beide sluiting per 2004) en SP (zo snel mogelijk sluiting) benoemen dat. CU (“kernenergie wordt afgewezen”), GroenLinks, SP en D66 (“Kernenergie is onacceptabel”) zijn het meest uitgesproken tegen en VVD (“Kernenergie, indien veilig, blijft een optie en wordt niet bij voorbaat uitgesloten”) voorzichtig voor.
Geen hoger beroep sluiting KCB
Nadat de toen demissionaire regering Balkenende gezegd heeft geen reden te zien tegen de uitspraak over de sluiting van Borssele in hoger beroep te gaan diende GroenLinks op 25 november een motie in die daarom verzoekt. De motie wordt verworpen: alleen PvdA, GroenLinks, SP en D66 steunen de sterk door Van Geel (milieu) afgeraden motie. De staatssecretaris probeert daarop de partijen gerust te stellen met de toezegging dat het kabinet in elk geval geen initiatief zal nemen tot de bouw van nieuwe kerncentrales.