- Onderzoeksreactoren:
- Test- en onderzoeksreactoren in Nederland
Wageningen: reactor stilgelegd
In Wageningen promoveert ir. L. Dellaert op onderzoek naar de effecten van straling op erfelijk materiaal van de zandraket (een der kruisbloemigen). Uit het onderzoek blijkt dat door röntgenstraling dezelfde genetische effecten worden veroorzaakt als met neutronen uit de ITAL-reactor. Het bestuur van het ITAL heeft eind 1979 vooral naar aanleiding van het onderzoek, al besloten om de, al langer ter discussie staande, BARN stil te leggen. Dat is in januari dan ook gebeurt.
IRI: vergunning voor verbouw
Nadat op 26 juni bekend is gemaakt dat de IRI op 4 maart 1980 een vergunningsaanvraag heeft gedaan voor het vernieuwen van het regelinstrumentarium en het bouwen van een regelkamer buiten de reactorhal van de HOR, vergeet de gemeente Delft vervolgens te publiceren dat er de mogelijkheid bestaat bezwaar aan te tekenen. De Haagse Stroomgroep gaat in beroep en vindt de f 6 miljoen die met de bouw gemoeid zijn niet in verhouding staan tot de uitgaven “die worden gedaan voor onderzoek naar duurzame en milieuveilige energievormen". De bezwaren worden afgewezen of niet-ontvankelijk verklaard en de vergunning wordt door de betrokken ministeries afgegeven per 31 december 1980. Er wordt nog wel in beroep gegaan bij de Raad van State, maar aangezien dat geen schorsende werking heeft, kan de IRI beginnen met de (ver-)bouw.
Nederland en het VS-kernwapenprogramma
Minister Van Aardenne (EZ) moet toegeven dat de splijtstof van de Hoger Onderwijs Reactor (HOR) in Delft en die van de HFR in Petten in de VS terecht kan komen in het kernwapenprogramma. De splijtstof wordt namelijk naar een opwerkingsfabriek in de VS gestuurd. Maar civiele opwerking is er niet in de VS: dat is sinds een aantal jaren verboden. En de opwerkingsfabriek, Savannah River Plant, is dan ook een militair complex en onderdeel van het Amerikaanse kernwapenprogramma.
In januari publiceerde de ‘Stroomgroep Stop Kernenergie’ Den Haag een onderzoek waaruit bleek dat de brandstof van de HOR en die van de HFR in de VS terecht komt in het kernwapenprogramma. Dat wordt hiermee bevestigd.
Evaluatie HFR in kader energieonderzoek
Al in het wetenschapsbudget 1980 wordt een evaluatie aangekondigd van de HFR “zowel voor het onderzoek in Euratom verband als voor het Nederlandse minimumprogramma“ en die “moet nu tevens gezien worden in het licht van de herprogrammering van het Nederlandse energieonderzoek.“ Nederland wil eigenlijk wel een minder grote bijdrage leveren en even ontstond zelfs de idee dat de HFR wel eens gesloten kan gaan worden. Uit de evaluatie die de ministers van EZ en Wetenschapsbeleid nu publiceren, blijkt dat Nederland maar 33% van de reactorcapaciteit bezet (Duitsland 45 %) en f 17,5 miljoen betaald (aan wat dan het aanvullend Euratom-programma heet) voor energieonderzoek. Maar 79% van het Nederlandse HFR-onderzoek gaat naar kweekreactoronderzoek, 15% naar veiligheidsonderzoek kerncentrales en 6% materiaalonderzoek voor fusiereactoren “De vraag is gerechtvaardigd of een dergelijk aandeel van het energie-onderzoek binnen een budget van f 17,5 mln. bestemd voor ‘energieonderzoek’ niet een heroverweging van dat budget nodig maakt”, schrijven de ministers. Interessant is ook dat ze schrijven dat de productie van medische isotopen het “minst problematische is.“ Het aandeel hiervan in het Nederlandse HFR-gebruik (van 7%) “is meer een gevolg van de aanwezigheid van de reactor dan een reden voor zijn bestaan.“
Brandstof uit BARN vervoert
De brandstof uit de begin 1980 stilgelegde BARN-proefreactor op het terrein van het ITAL in Wageningen wordt afgevoerd. De 3940,52 gram hoogverrijkt uranium (89,5% U-235) wordt vervoerd naar de opwerkingsfabriek in Savannah River in de Verenigde Staten. Tegen dit transport is veel verzet, omdat Savannah River Plant een belangrijke schakel is voor de Amerikaanse kernwapenproductie.
Omdat het precieze moment van het transport niet wordt bekend gemaakt, is er vanaf 20 februari een picketline voor het bedrijf en wordt er 's nachts gepost. Op 3 maart komt de vrachtwagen uit West-Duitsland die de splijtstof zal vervoeren, aan. Er wordt snel alarm doorgebeld en 65 mensen komen daar op af. Er volgt een blokkade voor de poort die door de plaatselijke politie vrij hardhandig wordt ontruimd.
Nu de splijtstof is verwijderd zal er door NUCON een ontmantelingsplan voor de reactor worden gemaakt.
KEMA krijgt vergunning voor ontmanteling
De KEMA krijgt een vergunning voor (o.a.) de ontmanteling van de in 1977 stilgelegde KSTR. Hoewel de KEMA aandrong op een snelle afgifte ("nu werken er nog mensen die weten hoe die in elkaar zit") geven ze nu aan niet snel te beginnen met de afbraak omdat de kosten (geschat op f 10 miljoen) nu niet op te brengen zijn. Het vreemde (hoewel bij de KSTR alles mogelijk blijkt) is dat de splijtstof (en mogelijk onderdelen van de reactor) al december 1979 in het geheim vanaf militaire vliegbasis Deelen naar Oak Ridge in de VS is vervoert.
Deze Kernenergiewet-vergunning is eigenlijk de eerste vergunning die de KEMA krijgt voor “voorhanden hebben van splijtstoffen en radioactieve stoffen”, nadat alle vergunningen in 1978 zijn vernietigd door de Kroon. Feitelijk betekend dat dat de KEMA al zo’n 30 jaar of illegaal kernonderzoek doet, of gedoogd wordt.
Ontmanteling KSTR begint
De ontmanteling van het radioactieve deel van de KSTR begint. Het is de eerste ontmanteling van een reactor van dergelijke omvang in Nederland Bij de suspensie reactor hebben zich de splijtingsproducten in het hele primaire leidingsysteem verspreid, wat het veel ingewikkelder maakt (in een gewone kernreactor blijven die producten in de splijtstof). Een deel van het metaal wordt gesmolten en hergebruikt, een ander deel als radioactief materiaal verpakt en afgevoerd. Men verwacht in 1987 klaar te zijn, maar “haast hebben we niet.“
Nieuw reactorvat HFR
De HFR gaat, met het nieuwe reactorvat, weer in bedrijf, na bijna 1,5 jaar buiten gebruik te zijn geweest. Dit kleiner vat maakt meer experimenten mogelijk en er kan een hoger vermogen worden bereikt. De HFR werd in november ‘83 stilgelegd voor de vervanging van het 21 jaar oude aluminium reactorvat. Het vat was bros geworden door jarenlang door hoge flux neutronen te zijn bestraald en de kans op een lek werd daarmee steeds groter. Het nieuwe vat (eigenlijk al het derde) wordt gebouwd door De Schelde, met GCO als opdrachtgever. De installatie ervan begon in juli 1984.
Radioactiviteit vrijgekomen in HFR
Door een “vermindering van koelwater dat door een zgn. rig stroomt, welke gebruikt wordt voor de produktie van radio isotopen voor medische doeleinden“ (volgens het persbericht) komt er radioactiviteit vrij in de hal van de HFR. Volgens de mededeling is de vrijgekomen hoeveelheid radioactiviteit in de atmosfeer ver beneden de toegestane hoeveelheid gebleven.
De Staat sjoemelt met de Kernenergiewet
Vergunningen voor het gebruik van stralings- of onderzoeksapparatuur zijn gewoon op een nieuwe naam gezet met alleen een publicatie in de Staatscourant achteraf. Zo blijkt de onderzoeksreactor van het Inter Universitair Reactorinstituut opeens op naam van de Technische Universiteit Delft te staan. Volgens de Kernenergiewet moet de nieuwe eigenaar een (nieuwe) vergunning aanvragen, die openbaar is en waartegen bezwaar gemaakt kan worden. In totaal lijkt het al ruim 20 keer voorgekomen te zijn dat dat niet gebeurt, meest bij ziekenhuizen.