- Borssele:
- (discussie over en realisering van) kernenergiecentrale op deze specifieke locatie
- Opwerking:
- (discussie over) opwerken van splijtstof uit kerncentrales, de contracten, plutonium-productie en gevolgen
Opwerkingscontract PZEM-Cogema
Nadat de minister van EZ (Van Aardenne) op 28 februari toestemming geeft, wordt een nieuw contract getekend tussen PZEM en Cogema, waarin (voor het eerst) staat dat de “radioactieve afvalstoffen omgezet worden naar een eindproduct“ en naar Nederland terug gestuurd zal worden. Overigens verwacht men dat dat terugzenden niet vòòr 1995 zal gebeuren. Het gaat om afval dat tussen 1980 en 1990 uit de centrale in Borssele ‘ontladen’ zal worden. Wat er precies in de contracten staat blijft geheim, maar de Kamer moet ze wel goedkeuren.
PZEM wil compactopslag
De PZEM vraagt een vergunning aan voor de bouw van een afvalopslaggebouw op haar terrein, maar ook voor zgn. compactopslag: dan staan in het koelbassin de rekken voor de splijtstofstaven dichter op elkaar waardoor er meer opslagcapaciteit is. Tientallen groepen tekenen protest aan, volgens hen zou het zelfs van onbehoorlijk bestuur getuigen om wijzigingen aan te brengen in de vergunning voor het in werking brengen van de centrale, waar nog beroepen tegen lopen en de kroon nog geen definitieve uitspraak over heeft gedaan. De compactopslag lijkt ingegeven in verband met de problemen rond het goedkeuren van de opwerkingscontracten, waardoor afvoer in gevaar zou kunnen gaan komen. De gemeenteraad van Borssele spreekt zich op 1 mei unaniem uit tegen de vergunning, zolang niet is aangetoond dat het geen gevaar voor de gezondheid van mens en dier oplevert.
Geheimhouding opwerkingscontracten
Er is regelmatig veel discussie in de Tweede Kamer over opwerkingscontracten van Dodewaard en Borssele. Behalve dat de contracten geheim zijn vallen de contracten ook slecht omdat dat vooruitlopen is op de BMD die immers over de toekomst van kernenergie zal gaan. Op 30 januari 1980, na maanden discussie, stelt Van Aardenne (min EZ) dat “gezien het feit dat bij dit alles het functioneren van de kernenergiecentrale te Borssele en Dodewaard in het geding is (…) dat goedkeuring van het wetsontwerp zo spoedig mogelijk zal moeten plaatsvinden.“ De Kamer blijft in eerste instantie bij haar standpunt dat de contracten waar ze over moeten besluiten dan ook openbaar moeten zijn, maar de Regering geeft niet toe. Op 24 september 1980 beslist Van Aardenne nogmaals dat hij niet tegemoet komt aan de Kamer en de contracten openbaar maakt. Ondertussen is er een contract uitgelekt tussen Zweden en Cogema. Hoewel de minister altijd heeft gezegd dat het standaard contracten zijn, zegt hij nu dat een aantal van de bepalingen (o.a. een boeteclausule bij –niet tijdig- terugnemen van afval) niet in de Nederlandse contracten staat. Ook is de hoeveelheid afval die volgens het Zweedse contract teruggestuurd wordt veel groter dan altijd beweerd door Van Aardenne.
Opwerkingscontracten goedgekeurd
Na bijna twee jaar steggelen ("Toekomst kerncentrales op het spel") besluit een Kamermeerderheid (tegen stemden: PvdA, D66, PPR, PSP, CPN; voor: CDA, VVD en DS’70, SGP, GPV en BP) de goedkeuringswetten aan te nemen zonder de onderliggende opwerkingscontracten met BNFL en Cogema in te hoeven zien. De publieke opinie spreekt van een “nederlaag voor de democratie.“ Maar onder druk van de regering en elektriciteitsbedrijven die dreigen dat anders de kerncentrales dicht moeten, gaat een kamermeerderheid toch akkoord. Overigens zijn de installaties waar de Nederlandse splijtstof opgewerkt moet worden, nog niet klaar: zowel de UP-3 in La Hague als Thorp in Sellafield zullen pas, zo verwacht men, eind jaren ’80 klaar zijn. De UP3 in La Hague blijkt in 1990 klaar, maar Thorp blijkt pas in 1994 in bedrijf te komen.
Afval terug bezorgd bij kerncentrale
Greenpeace brengt 250 gram sediment en 150 milliliter water aan land bij de kerncentrale Borssele. Het is precies het aandeel dat Borssele heeft in de monsters die Greenpeace naar boven heeft gehaald bij de opwerkingsfabriek in La Hague. Volgens de Nederlandse wetgeving is de radioactiviteit zo hoog dat het radioactief afval is. VROM weigert eerst de boot vanuit Scheveningen te laten vertrekken met het radioactief afval aan boord, maar haalt bakzeil als Greenpeace voet bij stuk houdt: het wil het terugbrengen naar de rechtmatige eigenaren; de kerncentrales. Uiteindelijk geeft VROM Covra de opdracht het afval in ontvangst te nemen en op te slaan. Opwerking staat al lang ter discussie, vooral door de radioactieve lozingen en ook omdat het onnodig is: er is geen markt voor het plutonium. Ook is volgens Greenpeace directe opslag goedkoper dan eerst opwerking en dan opslaan.
Schenden opwerkingscontracten internationale verdragen?
Schendt Nederland international afspraken als Borssele langer open blijft en nieuwe opwerkingscontracten afsluit en daarmee de lozingen van opwerkingsfabrieken in stand houdt? Volgens een onderzoek van Brus (hoofddocent Volkenrecht Universiteit Leiden) wel. Het onderzoek, in opdracht van Greenpeace, is een analyse van verschillende internationale verdragen, waaronder ook OSPAR. De staatssecretaris ziet dat geheel anders: Het OSPAR Besluit 2000/1 (“met als doel uitvoering te geven aan de niet-opwerkingoptie”) heeft geen gevolgen voor de keuzes van Nederland; het richt zich alleen op de ‘verdragpartijen’ met een opwerkingsfaciliteit (Engeland en Frankrijk). Maar aangezien die zich van stemming hebben onthouden, zijn ook zij daar niet aan gebonden. In de tekst worden landen weliswaar “aangemoedigd“ onderhandelingen te beginnen, maar, zegt Van Geel: “Deze aanmoediging is geen internationaal juridisch bindende verplichting en kan dus niet worden geschonden.” Anderen zien dat toch echt als een ‘inspanningsverplichting’ om de lozingen van opwerking tot 2020 tot vrijwel nul te reduceren.
Deel splijtstof KCB uit kernwapens Rusland
Tijdens de jaarlijkse splijtstofwisseling zijn een deel van de nieuwe splijtstofstaven in de kerncentrale Borssele afkomstig uit Rusland. EPZ heeft een (vierjarig) contract afgesloten voor de levering van splijtstof waarbij hoog verrijkt uranium, afkomstig uit Russische kernwapens, vermengd wordt met verarmd uranium, afkomstig uit opwerking in Frankrijk. Dat is goedkoper (“we zijn een commerciële onderneming, de prijs is gewoon gunstig”) want Rusland moet van het hoogverrijkt uranium af en op deze manier hoeft het ook niet meer verrijkt te worden. Urenco is dan ook niet blij, want het verliest een deel van de verrijkingsopdrachten voor Borssele. Euratom beperkt overigens de hoeveelheid te importeren splijtstof uit Rusland tot een kwart van de jaarlijkse behoefte.
Borssele: verlenging opwerkingscontract
Nu Borssele tot 2013 open mag blijven, en er dus een beslissing genomen moet worden over het verlengen van het opwerkingscontract, moet ook de minister toegeven dat dat eigenlijk iets is waar de Regering niets meer over te zeggen heeft: “EPZ heeft mij per brief van 10 februari jl. meegedeeld dat gebruik gemaakt is van die mogelijkheid tot verlenging van de bestaande overeenkomst met Cogema. Het opwerkingscontract betreft een privaatrechtelijke overeenkomst tussen EPZ en Cogema,” antwoord Van Geel op 2 maart 2004 op kamervragen. Dit betekent ook dat er geen gegevens meer komen over Pu-productie en wat er mee gebeurt, als de EPZ dat niet wil..De verlenging van het bestaande contract met Cogema is volgens EPZ “tot ver in het volgende decennium“ (later blijkt 2015). Men besluit tot opwerken omdat “alle aanwezige middelen afgestemd zijn op opwerking”: dat betekent dat het gebouw voor hoogradioactief afval (HABOG) bij de Covra alleen geschikt is voor opwerkingsafval. Greenpeace vindt het een ‘rampzalig’ besluit en ook in strijdt met internationale afspraken (OSPAR) om opwerking te stoppen (België, Duitsland, Spanje, Zwitserland en Zweden hebben dat ondertussen besloten).
Op 1 juli neemt de Kamer een motie aan waarin de minister wordt gevraagd het onmogelijk te maken dat in de toekomst een opwerkingscontract afgesloten kan worden zonder dat de politiek zich daar over uit kan spreken. Dit zal in de Randvoorwaarden en de Kernenergiewet geregeld moeten worden.
"Opwerking in La Hague illegaal"
Uit de contracten tussen AREVA (vroegere Cogema) en EPZ over de opwerking van afval uit Borssele blijkt volgens Greenpeace dat de opslag in Frankrijk veel te lang duurt en daardoor illegaal is. De contracten werden aan Greenpeace overhandigd nadat een Franse rechter dat beslist had. Greenpeace heeft jarenlang juridische strijd gevoerd voor het recht deze contracten in te zien. Eerder heeft het Franse Hof van Cassatie geoordeeld dat afval uit de Australische (proef-)reactor Lucas Heights te lang en dus illegaal op het terrein in La Hague opgeslagen ligt. EPZ zegt te verwachten dat de uitspraak “geen directe gevolgen voor de bedrijfsvoering“ heeft en dat het ook “de schuld van Greenpeace“ is dat het daar zo lang ligt opgeslagen. Ook zegt EPZ dat er geen plutonium terug zal komen naar Nederland; het zal verkocht worden voor MOX-productie. Al zijn daar twijfels over: de markt voor MOX-brandstof is niet erg groot en de hoeveelheid plutonium wel. Dat het huidige opwerkingscontract loopt tot 2015, betekent volgens de PvdA ook, dat het met de hoogte van de schadeclaim wel mee zal vallen, mocht de centrale in 2013 dicht gaan. De onderbouwing voor de ‘schadeclaim’-claim is nog steeds geheim.
Bilateraal verdrag nodig voor opwerking
De Franse wetgeving over de invoer en opslag van kernafval wordt aangescherpt. Dat betekent dat bij het sluiten van opwerkingscontracten er ook een verdrag tussen de landen (Nederland bijv.) gesloten moet worden waarin een datum voor terugzenden van het hoogradioactief afval is opgenomen.
In de nieuwe Kernenergiewet, hoewel onduidelijk is wanneer die er komt, zal, zo is waarschijnlijk, opwerking weer vergunningsplichtig worden en heeft de politiek er weer wat over te zeggen door het bilaterale verdrag. Voor Borssele betekent dit dat er geen splijtstof naar La Hague vervoerd kan worden voordat het verdrag met Frankrijk is goedgekeurd door de Kamer. En daarvoor is de herziening van de KeW (met de discussie over opwerken) weer belangrijk. Borssele heeft voldoende opslagcapaciteit om dat jaren uit te zingen.