- Opwerking:
- (discussie over) opwerken van splijtstof uit kerncentrales, de contracten, plutonium-productie en gevolgen
Eurochemic opgericht
Nederland ondertekent (samen met nog 11 Europese landen) het Verdrag ‘nopens de oprichting van de Europese Maatschappij voor de chemische bewerking van bestraalde reactorbrandstof (Eurochemic)’. Nederland neemt voor een bedrag van 1,5 miljoen gulden deel. Het is een opwerkingsfabriek die gebouwd moet gaan worden om de totale afhankelijkheid ten opzichten van de VS en de VK te niet te doen. De experimentele opwerkingsfabriek wordt uiteindelijk in Mol (België) gebouwd en al voor het in bedrijf nemen staat vast dat het verliesgevend zal zijn en lang zal blijven.
Nieuwe vorm Noors-Nederlandse samenwerking
De Joint Establishment for Nuclear Energy Research (JENER- de Noors-Nederlandse samenwerkingsorganisatie) wordt opgeheven, waarmee het gezamenlijk onderzoek naar energiekernreactoren afgelopen is. Op 27 januari is er wel een nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend, die op 1 juli van kracht wordt, om onderzoek te coördineren en kennis uit te wisselen. Het vervolg onderzoek is vooral op het gebied van opwerking van splijtstof.
In april 1958 is al de eerste Standard Course for Nuclear Engineering op de Netherlands’-Norwegian Reactor School begonnen. Vrijwel alle kernfysici die in Nederland een rol gaan spelen worden hier opgeleid.
Besluit tot opwerken JEEP brandstof
De proefinstallatie op het gebied van opwerking van splijtstoffen in Kjeller komt in bedrijf. Het is een belangrijk onderdeel van de nieuwe Noors-Nederlandse samenwerking. Het is niet de eerste ervaring met opwerking: al begin 1954 werd in een schuurtje achter JEEP 10 milligram plutonium afgescheiden. Ongeveer de helft van het budget gaat al jarenlang naar (het ontwikkelen van) opwerking (s-procede’s). Het is altijd al de bedoeling geweest de splijtstof uit de JEEP zelf op te werken, maar ook Eurochemic krijgt in het begin een onderzoeksopdracht en men verwacht ook andere opdrachten te krijgen. Maar al snel slaat ook de twijfel toe of dat wel haalbaar is nu binnenkort de commerciële opwerkingsfaciliteit Eurochemic (waar beide landen ook in deelnemen) in bedrijf zal gaan komen. Dus wordt het besluit genomen alleen de JEEP-splijtstof (vanaf 1967 zo is de verwachting) op te werken en de installatie daarna te sluiten.
Opwerking van HFR-brandstof
Euratom tekent een contract met Eurochemic voor de opwerking van brandstof uit de HFR in Petten. Het gaat om een contract samen met de BR-2 reactor in Mol in totaal om ongeveer 4000 kg uranium en aluminium. De Eurochemic fabriek in Mol zal in juli in bedrijf komen. Het opwerkingsafval blijft achter in Mol, maar het is onduidelijk wat er met het plutonium gebeurt; het komt in ieder geval niet voor in de opgaves van de Nederlandse regering over plutonium-productie.
JEEP gesloten, plutonium naar Petten
De gezamenlijke Noors-Nederlandse JEEP(-1) reactor in Kjeller wordt stilgelegd. Er is ook een JEEP-2 maar dat is geen gezamenlijke Noors-Nederlandse reactor meer. De laatste splijtstofstaven met het ‘Nederlands’ uranium worden in de loop van het jaar uit de reactor verwijderd en zullen worden opgewerkt. Het in JEEP ontstane plutonium zal gelijkelijk verdeeld worden tussen RCN en de Noorse partner. In de eerste helft van het jaar is al “een eerste hoeveelheid“ plutonium in Petten aangekomen. In totaal zou het gaan om “enige honderden grammen“ plutonium.
Nederland verlaat Eurochemic
De Regering laat weten "eenzijdig afstand te doen van haar rechten als aandeelhoudster van Eurochemic" (die ze in 1957 is aangegaan). De opwerkingsfabriek is in 1974 stilgelegd. Op 5 juli wordt dat aanvaard door de vergadering van aandeelhouders en verlaat Nederland het zinkende Eurochemic schip dat in juli 1982 de fase van liquidatie ingaat. Hoeveel het Eurochemic-avontuur Nederland in totaal heeft gekost is onbekend, maar in 1969 was dat al f 12 miljoen. Dodewaard heeft er 8 ton brandstof laten opwerken, goed voor 50 kilo plutonium en ook brandstof uit test-reactoren is er opgewerkt. Doordat Nederland nu (al) Eurochemic verlaat, is er geen verplichting mee te betalen aan de ontmanteling en ook het radioactief afval blijft in België achter.
VS: Carter's NPA aangenomen; gevolgen voor HFR
In de VS zijn door president Carter een aantal beleidsbeslissingen genomen, die nu resulteren in de ondertekening van de Nuclear Non-Proliferation Act. Dit houdt onder meer in dat in de VS civiele opwerking verboden wordt en in het algemeen het gebruik van stoffen die gebruikt kunnen worden voor kernwapens moeten worden beperkt. Voor de HFR heeft dat tot gevolg dat a- de HEU-splijtstof niet langer naar Mol (België) gestuurd mag worden voor opwerking, maar naar Savannah River in de VS moet, en b- dat de HFR over moet stappen naar laagverrijkt uranium (ipv. 90% - 20 %), wat minder geschikt is voor kernwapens. Landen die HEU krijgen van de VS hebben twee jaar de tijd om te onderhandelen over andere brandstof, maar moeten wel binnen 30 dagen laten weten te willen onderhandelen. Nederland (& Euratom) doet dat niet en in mei komt het bericht dat de VS gestopt is met levering van brandstof (in de pers wordt ook de relatie gelegd met de Molukse gijzelingsacties en slechte beveiliging). Volgens de ECN is “de VS niet het enige land dat HEU kan leveren“ en hebben ze voorlopig nog voldoende splijtstof. Ook de IRI in Delft krijgt geen splijtstof meer. Maar de uitgewerkte brandstof van zowel de IRI als de HFR wordt vanaf nu wel naar een opwerkingsfabriek in de VS gestuurd. Maar civiele opwerking is toch verboden in de VS?
Opwerkingscontract PZEM-Cogema
Nadat de minister van EZ (Van Aardenne) op 28 februari toestemming geeft, wordt een nieuw contract getekend tussen PZEM en Cogema, waarin (voor het eerst) staat dat de “radioactieve afvalstoffen omgezet worden naar een eindproduct“ en naar Nederland terug gestuurd zal worden. Overigens verwacht men dat dat terugzenden niet vòòr 1995 zal gebeuren. Het gaat om afval dat tussen 1980 en 1990 uit de centrale in Borssele ‘ontladen’ zal worden. Wat er precies in de contracten staat blijft geheim, maar de Kamer moet ze wel goedkeuren.
Opwerkingscontract GKN-BFNL
Dodewaard tekent een opwerkingscontract met BNFL (Sellafield, Engeland) waarin ook voor het eerst het terugsturen van het afval wordt geregeld. Het is het eerste contract met BNFL, tot nu toe werd de splijtstof opgewerkt in Eurochemic (Mol, België) Wat er precies in de contracten staat blijft geheim, wel wordt duidelijk dat de contracten voor GKN en PZEM vrijwel identiek zijn. De Tweede Kamer moet ze alleen nog even goedkeuren.
PZEM wil compactopslag
De PZEM vraagt een vergunning aan voor de bouw van een afvalopslaggebouw op haar terrein, maar ook voor zgn. compactopslag: dan staan in het koelbassin de rekken voor de splijtstofstaven dichter op elkaar waardoor er meer opslagcapaciteit is. Tientallen groepen tekenen protest aan, volgens hen zou het zelfs van onbehoorlijk bestuur getuigen om wijzigingen aan te brengen in de vergunning voor het in werking brengen van de centrale, waar nog beroepen tegen lopen en de kroon nog geen definitieve uitspraak over heeft gedaan. De compactopslag lijkt ingegeven in verband met de problemen rond het goedkeuren van de opwerkingscontracten, waardoor afvoer in gevaar zou kunnen gaan komen. De gemeenteraad van Borssele spreekt zich op 1 mei unaniem uit tegen de vergunning, zolang niet is aangetoond dat het geen gevaar voor de gezondheid van mens en dier oplevert.