PvdA: "sluiting zo snel als technisch mogelijk"
Het PvdA-kongres scherpt de zinsnede die in het verkiezingsprogramma komt over kernenergie iets verder aan: nu komt er “sluiting zo snel als technisch mogelijk“ in. De fractie vraagt een nieuw onderzoek naar de kosten van sluiting.
Dodewaard 5 jaar langer open
De GKN heeft besloten de kerncentrale in Dodewaard vijf jaar langer in bedrijf te houden. Ging men er tot nu toe van uit dat de centrale in 1994 gesloten zou worden, nu zal die openblijven tot 1998. De elektriciteit uit de centrale zal volgens de GKN steeds goedkoper worden: de centrale is al helemaal afgeschreven en na 1994 zal er ook niet meer gespaard hoeven te worden voor de ontmanteling: er zit dan genoeg in het fonds, zo wordt meegedeeld.
'Stem tegen kernenergie'
Onder het motto ‘Stem tegen Kernenergie’ wordt in Utrecht een grote landelijke actie begonnen. Aanleiding hiertoe is het besef dat met het CDA/VVD-kabinet geen enkele mogelijkheid bestaat voor een andere energiepolitiek. Hoewel men niet de illusie heeft dat met een CDA/PvdA-kabinet alles bereikt is, heeft men hoop dat daar, met enige druk van buitenaf, standpunten te veranderen en te beïnvloeden zijn. Ondanks het feit dat de actie door het ongeluk in Tsjernobyl (26 april) flink opleeft, heeft het toch niet het gewenste resultaat. Na de Tweede Kamerverkiezingen op 25 mei komt er een nieuw CDA/VVD-kabinet. Door vlak na Tsjernobyl hun pro-kernenergie standpunten af te zwakken, nemen ze de ‘Stem tegen Kernenergie’ actie flink wind uit de zeilen.
'Truc' zorgt voor uitstel
Vergadering van Kamercommissie voor EZ over vestigingsplaatsen voor nieuwe kerncentrales: gaat de Kamer akkoord met de PKB (Planologische Kernbeslissing) waarin 5 locaties genoemd worden? De PvdA komt met een aantal extra mensen en kan op die manier uitstel realiseren van het debat. CDA en VVD zijn woedend op deze ‘truc’ en stellen daarom voor de vergadering dan maar op de socialistische feestdag 1 mei te houden. Na wat soebatten wordt 6 mei afgesproken. Maar dan is de situatie ondertussen heel anders….
Tsjernobyl
Om 01.24 uur plaatselijke tijd, ontploft in de Sovjet-Unie (nu Oekraïne) de vierde reactor van het kerncentralecomplex in Tsjernobyl. De reactor was net in bedrijf en een aantal tests moesten nog worden gedaan. Een daarvan leidt tot de grootste kernramp uit de geschiedenis van het nucleaire tijdperk. Op 28 april dringt het nieuws langzaam de rest van de wereld binnen als een verhoging van de in Zweden gemeten radioactiviteit niet van de plaatselijke kerncentrales blijkt te komen, maar van een kerncentrale een paar duizend kilometer verderop.
Nederland is (net als alle andere landen) niet voorbereid: er komt een crisiscentrum en een informatiecentrum en een aantal maatregelen wordt vastgesteld die genomen moet worden in geval de radioactieve wolk Nederland bereikt. Er worden, uitsluitend voor jodium, normen vastgesteld waarboven voedsel en melk niet meer geconsumeerd mag worden: voor groente is dat 1300 becquerel per kilo en voor melk 500 Bq per liter. Ter vergelijking: in de jaren 50 werden de bovengrondse kernproeven stopgezet omdat men bij proeven in voedsel 10 Bq per kilo aantrof! Eind mei komen er in Europees verband ook normen voor cesium: voor groente 600 Bq per kilo en 370 Bq per liter melk. Op 1 januari 1990 gaan nieuwe normen van kracht: in melk mag 500 Bq jodium plus 1000 Bq cesium; in groente 2000 Bq jodium plus 1250 Bq cesium. Deze normen, vastgesteld door de Europese Commissie, terwijl het parlement veel strengere normen wilde, zijn, hoewel met goedkeuring van Nederland genomen, nooit in het Nederlandse parlement besproken.
Op 2 mei komt de Tsjernobyl-wolk Nederland binnen drijven. Op 3 mei moeten de koeien uit de wei, omdat het gras te radioactief is, op 9 mei mogen ze weer terug de wei in. Van 7 tot 10 mei wordt de spinazie doorgedraaid, mensen worden aangeraden die uit hun eigen tuin ook te vernietigen. Maar de cesiumwolk komt niet boven Nederland. “we hebben al met al veel geluk gehad”, zegt Landbouw minister Braks.
Het ongeluk gebeurt 3 weken voor de Tweede Kamerverkiezingen en heeft onmiddellijk invloed op de partijstandpunten, maar ook op de besluitvormingsprocedure rond nieuwe kerncentrales. De (al gevorderde) plannen gaan de la in en er komt een ‘herbezinning’ op kernenergie.
Een uitgebreide chronologie van de gebeurtenissen
Bouwbureau kerncentrales opgeschort
Het Gemeenschappelijk Bouwbureau Kerncentrales (een samenwerkingsverband van 4 Zuid-Nederlandse elektriciteitsbedrijven) dat de bouw van nieuwe kerncentrales voorbereidt, stopt met haar werkzaamheden, nu het kabinet de plannen voor nieuwe kerncentrales na het ongeluk in Tsjernobyl heeft uitgesteld. Het bureau heeft tot nu toe 5 miljoen gulden uitgegeven en zou deze maand de eerste aanvragen voor offertes de deur uitdoen. De 35 werknemers gaan terug naar de elektriciteitsmaatschappijen waar ze vandaan komen. Volgens de hoofddirecteur van PNEM hoeven we niet in paniek te raken als de bouw van kerncentrales niet door gaat: “Als het doek voor kernenergie in Nederland valt, komen andere energieopties op tafel.“
UCN wil uitbreiden tot 3500 ton
Urenco Nederland vraagt een vergunning aan voor uitbreiding van de SP4 (van 1000) tot 1500 ton en voor de bouw van de SP5 van 2000 ton. “In de weken dat Tsjernobyl zijn schaduw legt over ons land (…) zet UCN zijn plannen op papier: produktie verviervoudigen!“ schrijft de Werkgroep Stop Kernenergie Almelo. Tot 15 juli worden er enkele honderden bezwaarschriften ingediend (waaronder één door B&W van Arnhem. Eind december komt de ontwerpbeschikking en op 17 maart 1987 wordt de vergunning afgegeven. Wanneer de capaciteit van 3500 ton bereikt zal worden kan UCN nog niet zeggen; eerst wordt de SP4 uitgebouwd tot 1500 t en “in de jaren negentig“ zal dan begonnen worden met de bouw van de SP5.
Ook Dodewaard geen veiligheidsomhulsel
Na het ongeluk in Tsjernobyl staat de veiligheid van de kerncentrale in Dodewaard ter discussie omdat ook die geen tweede veiligheidsomhulsel heeft. Het ontbreken daarvan is een van de kritiekpunten van westerse kernfysici op de veiligheid van de Russsische centrales. De burgermeester schrikt en vraagt om een onderzoek en B&W van Amsterdam willen (weer) de sluiting aan de orde stellen bij de aandeelhouders van de GKN.
Besluitvorming kerncentrales opgeschort
Op 1 mei had de regering al laten weten dat de (op 21 april naar 6 mei uitgestelde) uitgebreide commissievergadering over de PKB vestigingsplaatsen zal worden uitgesteld. Op 7 mei wordt in de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin de hele besluitvorming rond nieuwe kerncentrales wordt opgeschort om eerst meer informatie te verzamelen over het ongeval in Tsjernobyl.
De regering besluit echter de PKB wel te handhaven. Handhaven van die procedure heeft voor de regering een groot voordeel: na een besluit dat er nieuwe kerncentrales moeten komen, kunnen de vestigingsplaatsen meteen worden vastgesteld, zonder inspraak van de bevolking (die is immers al geweest). Dit gaat het zgn. ‘Waarborgingsbeleid vestigingsplaatsen kerncentrales’ heten.
Tweede-Kamerverkiezingen, vorming kabinet-Lubbers II
Bij deze verkiezingen een kleine maand na het ongeluk in de kerncentrale in Tsjernobyl behaalt het CDA onder aanvoering van premier Lubbers een grote overwinning. Regeringspartner VVD verliest daarentegen flink.. Van de oppositiepartijen winnen PvdA en D66. Met 52 zetels behaalt de PvdA zelfs het op één na beste resultaat uit haar geschiedenis ('de overwinningsnederlaag'). Net als in 1977 gaat de winst van de PvdA ten koste van 'klein links': In juli wordt het tweede kabinet-Lubbers (CDA en VVD) geformeerd.
Na het ongeluk in Tsjernobyl is kernenergie in de verkiezingscampagne prominent aanwezig. De milieubeweging was al voor Tsjernobyl een ‘Stem tegen kernenergie’ campagne begonnen. Hoewel het eerste Kabinet Lubbers een jaar eerder nieuwe kerncentrales aankondigde gaan die plannen snel de ijskast in. Maar de programma’s waren al gedrukt. De regeringspartijen CDA en VVD zijn voor nieuwe kerncentrales, hoewel beiden vinden dat het afvalprobleem nog opgelost moet worden. GPV en SGP zijn voorzichtig voor, de rest is zeer uitgesproken tegen.